Kategori ve çağrışım listelerinde görülen sahte anıların sinyal tespit teorisi ile incelenmesi

Abstract

İnsan belleği kusursuz bir sistem değildir ve bu nedenle bellek süreçleri ile ilgili yanılgılar ortaya çıkmaktadır. Bu yanılgıların nedenlerinin anlaşılması hem belleğin çalışma mekanizmalarını anlamak hem de belleğin ne tür yanılgılara düşebildiğini anlamak açısından önem taşımaktadır. Sahte anılar olmayan bir anıyı ya da bilgiyi hatırlamak ya da olduğundan farklı hatırlamayı tanımlayan bir bilişsel yanılgı türüdür. Sahte anılar DRM paradigması adı da verilen birleşen çağrışım listelerinin kullanılması ile deneysel olarak araştırılmaktadır. Ancak sahte anılar kategori listeleri kullanılarak da çalışılabilinir. Çağrışım ve kategori listelerinin her ikisi de sahte anı üretmekle beraber çağrışım listelerinin kullanılması kategori listelerinin kullanılması durumuna göre daha fazla sahte anıya yol açmaktadır. Bu çalışmanın amacı; çağrışım listeleri ve kategori listelerinde bulunan kritik, ilişkili ve ilişkisiz kelimelerin ürettikleri yanlılık, duyarlılık ve anımsama değerlerini hesaplamak ve iki liste arasında bu parametreler açısından ne tür etkileşimler olduğunu incelemektir. Sahte anımsamaya yol açan kritik kelimelerin bu üç parametre açısından diğer kelime türlerine göre farklılaşıp farklılaşmadığını ortaya koymak çağrışım ilişkisinin gücünün hem bu parametreler için hem de sahte anı üretimi için anlamının değerlendirilmesini mümkün kılacaktır. Yapılan deneylerin sonucunda anımsama ve duyarlılık süreçlerinin sahte anı üretimi ile istatistksel olarak anlamlı bir ilişkisi bulunmaz iken, yanlılık süreci sahte anı üretimi ile ilişkili bir süreç olarak ortaya çıkmıştır.

Human memory is a not perfect system and it can generate some memory illusions. Understanding these illusions is important for explaning memory systems and its faults. False memory is a cognitive illusion which can be described as both remembering events and informations in a wrong way, or remembering events which did not occur in real life. False memory phenomenon is studied experimentally with using DRM (Deese-Roediger-McDermott) word lists and category lists. Using both two types of word lists generate false memory, however using DRM lists cause more memory illusions than using category lists. Aims of this research are computing bias, sensitivity and recollection parameters values of the critical (the word which has the highest association power in the list), related (the word, which matches with the critical one, from the list) and unrelated (words which does not have any association with either critical or related ones) words and comparing these values between two lists. The results of the experiment showed that bias, sensitivity and recollection parameters did not differ between two lists. Bias parameter values are different between word types and subjects gave more positive responses for the critical words than the other word types.