Uluslararası vergi uyuşmazlıklarının çözümünde tahkim

Abstract

Karşılıklı anlaşma usulünde, devletlerin anlaşmaya varma zorunluluğu bulunmamaktadır; uyuşmazlığın çözümü için çaba sarf etmeleri yeterli kabul edilmiştir. Bu durum uluslararası vergi uyuşmazlıklarının uzun sürede çözülmesi ve hatta hiç çözülememesi gibi bir sonucu ortaya çıkarmaktadır. Karşılıklı anlaşma usulünün bu eksikliğin giderilmesi amacıyla 1950'lerden itibaren tahkimin uluslararası vergi uyuşmazlıklarının çözümünde kullanılması düşünülmeye başlanmıştır. Bununla birlikte vergilendirme yetkisinin egemenlik ile olan ilişkisi sebebiyle devletlerin uyuşmazlığın çözümünü üçüncü kişilere sevk etme konusunda isteksiz olduğu görülmektedir. Ancak uluslararası ticareti de yakından ilgilendiren bir konu olması sebebiyle, IFA, ICC, OECD, BM gibi uluslararası kuruluşlar ve AB gibi uluslarüstü bir yapı konuyla ilgili çalışmalar yürütmüştür. Tez çalışmasında OECD Gelir ve Sermaye Üzerinde Model Vergi Anlaşması tahkim düzenlemesi esas alınmıştır. Öncelikle tahkimin diğer uluslararası barışçı çözüm yollarından farkı ortaya konulmuştur. Daha sonra kısaca tahkimin uluslararası özel hukuk ve uluslararası kamu hukukundaki tarihi gelişimi incelenmiş, uluslararası vergi hukuku bakımından yaşanan gelişmeler ayrıntılı olarak belirtilmiştir. OECD Modeli tahkimin hukuki ve anayasal statüsü açıklanırken egemenlik ve vergilendirme ilkeleri ile ilgili konularda Türk Hukuku ve Türkiye Cumhuriyeti Anayasası hükümleri esas alınmıştır. OECD Modeli tahkimin, idari bir süreç olan karşılıklı anlaşma usulünün uzantısı olarak düzenlenmesi sebebiyle, egemenlik ve mevcut vergilendirme ilkeleri ile çelişmediği düşünülmektedir. Devletler, çifte vergilendirmenin önlenmesi anlaşması imzalamakla vergilendirme yetkisi üzerindeki sınırlandırmaları zaten kabul etmektedir. OECD tarafından Model Anlaşma'da yer alan hükümlerin açıklaması niteliği taşıyan şerh kısmı düzenlemeleri ile, tahkimin hukuksal yapısı ortaya konulmuştur. Tahkim kararının yükümlü tarafından kabul edilmesi durumunda yetkili otoriteleri bağlaması, karar verme süresinin kısa olması ve sürece sınırlı da olsa yükümlünün katılımı, devletlerin çifte vergilendirmeyi önleme anlaşmalarında OECD Modeli tahkimine yer vermelerine katkı sunacaktır.

In mutual agreement procedure, States are not under the obligation to reach to an agreement; it has been considered as sufficient to endeavor for dispute resolution. As a result of this, international tax disputes may be settled in longer period than expected, or never be settled. Because of this characteristic of the mutual agreement procedure, the arbitration was thought to be used in resolving of international tax disputes since 1950's. But because of the connection between states' sovereignity principle and the taxation power, most of the states are reluctant to settle the disputes by a third party. As the taxation and international trade have connection with each other, international organizations such as IFA, ICC, OECD, UN and the supranational organization, EU carry on studies about this subject. In this research, OECD Model Tax Convention on Income and Capital provisions are mainly examined. Firstly, the differences between arbitration and other dispute settlement mechanisms are evaluated. Secondly, the developments about the arbitration is shortly examined historically for both international private and international public law. Then, the progress of the international tax arbitration is deeply evaluated. The legal and the constitutional status of the OECD Model arbitration in connection with the both states' sovereignty and taxation principles are evaluated under the Turkish Law and the relevant provisions of the Constitution of the Republic of Turkey. As the OECD Model arbitration is regulated as an extention of the mutual agreement procedure which totally is an administrative procedure, it is not considered as a challenge to the states' sovereignty principle and the existing taxation principles. States which settled on a double taxation agreement, have usually accepted some limitations about their taxation power in advance. Legal structure of the OECD Model arbitration is evaluated under the OECD Model Tax Convention Commentaries which gives direction to implementation of its provisions. Binding and short decision-making procedures, limited participation of the taxpayers to decision making procedures are the sufficient reasons for the adoption of the OECD Model arbitration provision on double taxation treaties.