Vakfiyelere göre XIX. yüzyıl Bursa vakıfları

Abstract

Bu çalışmada Vakıflar Genel Müdürlüğü Arşivi’nde yer alan vakfiyelerden hareketle XIX. yüzyılda Bursa’da kurulduğu tespit edilen 236 vakıf incelenmiş; söz konusu vakıflar kurucularına, hizmet alanlarına ve vakfedilenlere göre tasnif edilerek değerlendirilmiştir. Buna göre belirtilen dönemde gerek seyfiye, gerekse ilmiye sınıfı tarafından kurulan büyük çaplı vakıflara rastlanmamıştır. Reâyâ sınıfı ile statüsü belirlenemeyen kişilerin kurduğu 170 vakıf ise mütevazı büyüklüktedir. Bursa’ya yapılan yoğun göçler, vakıflar üzerinde de etkili olmuştur. Nitekim 93 Harbi’nden sonra Bursa’ya yerleşen Balkan ve Kafkas muhacirleri çok sayıda vakıf kurmuşlardır. Bu dönemdeki vakıfların büyük bir kısmı camiler ile bu mekânlarda yapılan hizmetleri desteklemek amacıyla tesis edilmiştir. Bununla birlikte aralarında eğitim ve sosyal hizmetler ile Haremeyn hizmetlerine yönelik vakıflar da bulunmaktadır.

In this study, 236 foundations that were established in Bursa in the XIX. century were examined based on the foundations in the Archives of the General Directorate of Foundations. These foundations were classified and evaluated according to their founders, service areas and foundations. According to this, no large-scale foundations have been found in the mentioned period, either were established by administrator class or by the ilmiye class (class of Muslim legal scholars.) The 170 foundations are modest in size which were established by the reâyâ class (folk class) and people whose status cannot be determined. Intensive immigration to Bursa also has been effective on the foundations. As a matter of fact, the Balkan and Caucasian immigrants who settled in Bursa after the War of 93 have established many foundations. Most of the foundations in this period were established to support mosques and services in these places. In addition, there are foundations for education and social services as well as Haremeyn services.