Arap Hanı ve yapının 18 - 19. yüzyıl İstanbul hanları içindeki yeri

Abstract

Bu çalışma, İstanbul’un Eminönü İlçesi’nde yer alan Arap Hanı’nın tarihsel gelişimi ve mekan özelliklerinin incelenmesinin yanı sıra 18. ve 19. yüzyıl şehir hanlarıyla yapılan karşılaştırmalar neticesinde dönem hanlarının yapım teknikleri ve mimari özelliklerinin tartışılmasını hedeflemektedir. Arap Hanı, bir iç avlu etrafında düzenlenmiş beşik tonozlu mekânlardan oluşan iki katlı, kâgir bir yapıdır. Klasik Osmanlı ticaret han mimarisinin plan şemasını tekrar etmekle beraber, 19. yüzyılda, batı etkisiyle birlikte görülen malzeme ve üslup farklarını da içermektedir. Bu özellikleri ile yapı, Osmanlı şehir hanlarının batılılaşma çabaları ile birlikte geçirdiği köklü değişiklikleri de gözler önüne sermektedir. Çalışma kapsamında, 18. ve 19. yüzyıl İstanbul hanları genel özellikleriyle ele alınmış, plan, cephe, malzeme ve yapım teknikleri açısından Arap Hanı ile karşılaştırmalı analizleri yapılmıştır. Makale esas olarak, yazarın, İTÜ Mimarlık Fakültesi Restorasyon Bölümü’nde, Doç. Dr. Yegan Kahya danışmanlığında, 2005 yılında tamamladığı “Eminönü Küçükpazar’da Arap Hanı Restorasyon Projesi” isimli Yüksek Lisans Tezi’ne dayanarak hazırlanmıştır.

The aim of this paper is to analyze the construction history of Arap Khan, situated in the Eminönü district of İstanbul and to discuss the architectural features of 18th and 19th century khans with a comparative study. Arap Hanı is a double storied, masonry building, consisted of barrel vaulted rooms around an inner court. Despite repeating the plan scheme of classical Ottoman khans, the building implies the 19th century western influence in material and architectural style and thus, displays the radical changes in the Ottoman city-inns with the efforts of westernization. In this study, general architectural features of the 18th and 19th century khans are discussed and comparative analyses are made by means of plan, façade, material and construction techniques. This paper is based on the author’s master’s thesis, named as “Restoration Project of Arap Hanı in Eminönü Küçükpazar” with Assoc. Prof. Dr. Yegan Kahya as the supervisor at ITU Faculty of Architecture, Department of Restoration.