Türk çeviri tarihimizde “Mütercim” Ahmed Rasim: Çeviri odaklı bir inceleme için ön çalışma notları

Abstract

Bu çalışmada 1304 [1886]–1322 [1904] yılları arasında Fransızcadan Osmanlı Türkçesine yaptığı roman çevirileriyle Osmanlı/Türk kültür ve edebiyat dizgesinde bu türün yerleşmesinde ve benimsenmesinde önemli bir yeri olan Ahmed Rasim’in “mütercim” kimliğini, kitap kapakları ve roman çevirilerine yazdığı ön sözler gibi tanıklıklarla irdelemek amaçlanmaktadır. İrdelemeye temel olan sorunsal, Ahmed Rasim’in roman çevirilerinin tanıklıklarla, bütünlüklü bir şekilde ve çeviribilim bağlamında incelenmemiş olmasıdır. Çalışma bütüncesine yönelik çeviri(bilim) odağıyla yapılacak ayrıntılı çalışmalara ön çalışma notları şeklinde kaynak oluşturmak amacıyla öncelikle Ahmed Rasim’in roman çevirileri listelenerek bunlar içerisinde ön söz bulunanlar tespit edilecek ve sonra da ön sözlerin çeviriyazıları yapılarak bunların tanıklığında mütercimin yeni Türk kültür ve edebiyat dizgesinde nasıl var olduğu irdelenmeye çalışılacaktır. Ahmed Rasim; Ahmed Midhat Efendi, Ahmed İhsan [Tokgöz], Abdullah Zühdü ve Selanikli Tevfik gibi dönemin “en önemli çevirilerini yapanlar” ve en çok roman çeviren mütercimlerinden biridir. Çalışmanın sonunda, salt bütünce belirleme ve betimleme amacı taşıyan metin yanı ve metin dışı incelemenin sonuçları çeviri ve çevirmen odağıyla değerlendirilmeye çalışılacaktır.

This study aims to examine Ahmed Rasim’s identity as a “translator”, whose novel translations from French into Ottoman Turkish between 1304 [1886] and 1322 [1904] have contributed to positioning and acceptance of this genre within the Ottoman/Turkish literary system, in the witness of book covers and prefaces. The main research question is that Ahmed Rasim’s fiction translations have not been investigated in a comprehensive way by including witnesses within the context of translation studies. Firstly, Ahmed Rasim’s novel translations will be listed and translations with prefaces will be detected, and then prefaces will be transcribed and it will be attempted to investigate how the translator existed within the new Turkish cultural and literary system. Ahmed Rasim is one of the translators of his era, who “did the most important translations” and translated the highest number of books, among others such as Ahmed Midhat Efendi, Ahmed İhsan [Tokgöz], Abdullah Zühdü and Selanikli Tevfik. In conclusion, it will be attempted to evaluate the results of paratextual analysis, which solely aims at detecting and descripting the corpus, with a focus on translation and translator.