Yaşlılarda ilaç ve bitkisel ürün kullanım sıklığı, ilaç-ilaç ve ilaç-bitki etkileşimleri:kentsel ve kırsal mahalle örnekleri

Abstract

Tanımlayıcı tipte yapılan bu çalışmada kırsal ve kentsel mahallelerde yaşayan yaşlılarda ilaç ve bitkisel ürün kullanım sıklığını ve etkileyen etmenleri belirlemek, kullanılan ilaçların ve bitkilerin yol açabileceği ilaç-ilaç ve ilaç-bitki etkileşimlerini saptamak amaçlanmıştır. Araştırmanın evrenini Bursa ilinde yer alan bir kentsel (Işıktepe) ve beş kırsal mahallede (Unçukuru, Ayvaköy, Kadriye, Maksempınar ve Korubaşı) yaşayan 65 yaş ve üzeri kişiler oluşturmaktadır. Veri 43 soruluk anket formu yüzyüze görüşme yöntemiyle doldurularak toplanmıştır. Kişilerin kullandıkları ilaç ve bitki/bitkisel ürünler sorgulanmış, ardından olası ilaç-ilaç etkileşimleri Micromedex® ve UpToDate® veri tabanları, olası ilaç-bitki etkileşimleri Micromedex® veri tabanı kullanılarak değerlendirilmiştir. Araştırmaya toplam 241 kişi katılmıştır. Katılımcıların %82.2'sinin düzenli olarak en az bir ilaç kullandığı, %30.0'unun 5 adet ve üstü ilaç kullandığı (polifarmasi) saptanmıştır (kırsal %38.1, kentsel %24.8). Aynı şikayet/hastalık için birden fazla doktora gitmiş olanlar, son 6 ay içinde ameliyat olmayanlar, sağlık hizmetine erişimde zorluk yaşayanlar ve evli olanlarda anlamlı olarak daha fazla polifarmasi belirlenmiştir. Birden fazla ilaç kullananların %77.2'sinde olası ilaç-ilaç etkileşimi olduğu saptanmıştır. Katılımcıların %18.3'ü son bir yıl içerisinde en az bir bitki/bitkisel ürün kullandığını bildirmiştir (kentsel %13.4, kırsal %26.1). En sık kullanılan bitki/bitkisel ürünler çınar yaprağı ve çörek otudur. Bitkisel ürün kullanımının sağlık hizmetine erişim zorluğu çekenler ve yalnız yaşayanlarda daha fazla olduğu görülmüştür. Eş zamanlı ilaç ve bitki/bitkisel ürün kullanan 40 kişinin %7.5'inde olası ilaç-bitki etkileşimi saptanmıştır. Geriatrik popülasyona hizmet veren hekimlerin polifarmasi ve bitki kullanımı açısından hastalarını dikkatli değerlendirmesi gerekmektedir. Yaşlıların sağlıklarına zarar verebilecek bitki/bitkisel ürün kullanımından uzak tutulması ve kanıta dayalı tıp uygulamalarının tüm yaşlılara eşit bir şekilde ulaştırılması gerekmektedir.

In this descriptive study, it is aimed to evaluate the frequency and the determinants of drug and herbal product use, also determine possible drug-drug and drug-herbal interactions caused by drugs and herbs used by elderly who live in rural and urban areas. One urban (Işıktepe) and five rural neighbourhoods' (Unçukuru, Ayvaköy, Kadriye, Maksempınar ve Korubaşı) residents who are 65 or more years old were chosen as study population. Data collected during face-to-face interviews by using a questionnaire that has 43 questions. Primarily, participants were examined about the drugs and herb/herbal products that they use and then possible drug-drug interactions evaluated with Micromedex® and UpToDate® programmes, also drug-herb interactions evaluated with Micromedex®. Among the participants, 82.2% reported at least one regular drug use, 30.0% reported at least five (polypharmacy) regular drug use (rural 38.1%, urban 24.8%). Polypharmacy was more likely to be in the people who are married, visit more than one doctor for the same complaint/disease, haven't had an operation in last 6 months, having difficulties in accessing health care. Drug-drug interaction rate was 77.2% among the participants who use more than one drug. Among the participants, 18.3% reported at least one herb/herbal product use in the last year (rural 26.1%, urban 13.4%). Most common used herb/herbal products were plane tree leaves and black cumin. Herbal product use were more on the people who have difficulties on accessing health care and living alone. Among people that use drug and herb/herbal products concurrently, possible drug-herb interaction rate was 7.5%. Physicians who provide health care service to geriatric population should carefully inquire them about usage of drugs and herbs. Elderlys should be prevented from consuming herbal products that could be harmful to their health. In addition, evidence-based medical treatments should be available and accessible to them.