XIX. yüzyılda Osmanlı İmparatorluğunda eski eser anlayışının doğuşu ve bu alanda uygulanan politikalar

Abstract

Tanzimat ile beraber oluşmaya başlayan reform çabaları bağlamında ele alınan eski eser anlayışı, Batı ile etkileşim sonucu gelişmeye başlamıştır. Avrupalı araştırmacılar eski eser bakımından zengin Osmanlı coğrafyasını talan etmeye başlamışlardır. Bunun karşısında hazırlanan nizamnamelerle eski eserlerin araştırılması ve yurt dışına çıkarılmasının önünü almak için belirli kaideler getirilmeye çalışılmıştır. Nizamnamelerin bazı hükümlerinin yetersiz olması, uygulamada bazı sorunların yaşanmasına yol açmıştır. Osman Hamdi Bey dönemine kadar bu konuda istenilen aşamaya ulaşılamamıştır. Avrupalı devletler eski eser arama görüntüsü altında Osmanlı üzerindeki menfaatlerini korumaya çalışmışlardır. 1884 tarihli nizamname ile Osmanlı imparatorluğunda eski eser anlayışı ve araştırmaları günümüz anlayışına yakın bir çizgiye ulaşabilmiştir. 89 yıl boyunca Türkiye’deki tek eski eser yasası olarak varlığını sürdürmüştür. Ülke genelinde ortaya çıkarılan eski eserler, İstanbul’a getirilmiş ve Müze-i Hümayun’da sergilenmiştir. Osmanlı, bu alanda kendi ağırlığını hissettirmeye başlamıştır. Cumhuriyet’e intikal eden bu gelişim, günümüz arkeoloji ve müzecilik anlayışının da temelini oluşturmaktadır.

The understanding of old works which were developed within the context of reforms that were introduced with Tanzimat (the period in which the political reforms of Abdulmejid in 1839 took place) started to progress as a result of the interaction with the West. European researchers started to plunder the Ottoman Empire that was rich in old works. With the regulations that were prepared against this plunder, certain rules were introduced to prevent the research on old works and their having been taken abroad. However, some insufficient rules in the regulation caused problems in the carrying out of the applications. Until the period of Osman Hamdi Bey, no satisfactory results had been achieved. European countries worked for the maintanence of their benefits in disguise of old works research. With the regulation dated 1884, the understanding and research of old works in the Ottoman Empire reached to a level that was close to the modern understanding we have today. For 89 years this regulation existed as the only regulation about old works in Turkey. The old works that were revealed in the country were brought to Istanbul and were exhibited in Muze-i Humayun. This development was carried to the time of the Turkish Republic and it has formed the base of modern archeology and museology.