Basit kategorizasyona karşı çapraz kategorizasyonun gruplar arası ilişkiler üzerindeki etkisi: Ertuşi ve Pinyanişi aşiret grupları

Abstract

Bu tez çalışmasının amacı, aşiretler arasında evlilikler yoluyla kurulan özel bağların ve aynı aşiret içindeki kabilelerin altında birleştiği aşiret üst grup kimliğinin bireylerin birbirine yönelik tutumları üzerindeki etkisini incelemektir. Bu inceleme; sosyal kategorizasyon yaklaşımı, çapraz kategorizasyon modeli, ortak üst grup kimliği modeli, Sosyal Kimlik Kuramı ve Kendini Sınıflandırma Kuramı'nın sundukları kavramları kullanarak ve onların getirdiği önermeleri test ederek yapılmıştır. Bu amaç doğrultusunda; Kürtler arasında hala yaygın bir toplumsal örgütlenme biçimi olan aşiret grupları örnek gruplar olarak kullanılmıştır. Hakkâri'nin Yüksekova ilçesinde yaşayan Ertuşi ve Pinyanişi aşiret gruplarının iç evlilik ve dış evlilik yapmış toplam 200 mensubundan veri toplanmıştır. Şu üç farklı durumda, kişilerin farklı gruplara yönelik olumsuz tutumlarının düzeyleri karşılaştırılmıştır: 1) Basit kategorizasyon durumu (aşiret içi evlilik durumu), 2) çapraz kategorizasyon durumu (aşiretler arası evlilikler) ve 3) ortak üst grup kimliğinin bulunduğu durum. Bulgular, beklentileri doğrulayacak şekilde, iç evlilik yapmış katılımcıların kendi aşiretlerini tanımlarken kullandıkları özellikleri diğer aşireti tanımlarken kullandıkları özelliklere kıyasla daha olumlu ve kendilerine benzer bulduklarını göstermiştir. Öte yandan, dış evlilik yapan aşiret üyelerinin aynı değişkenlerle ilgili puanları arasında anlamlı bir farka rastlanmamıştır. Ortak üst grup kimliği ise sadece kabile kimliğinin arka planda olduğu ve diğer aşirete karşı bir aşiret olma algısının bulunduğu aşiretler arası bağlamda etkisini gösterebilmiştir. Kabileler arası algının ön plana çıktığı aşiret içi bağlamda ortak üst grup kimliğinin olduğu ve olmadığı durumlar arasında anlamlı bir fark ortaya çıkmamıştır. Araştırmada beklenilenin aksine, iç grupla özdeşleşme düzeyinin iç grubu değerlendirmeyle bir ilişkisine rastlanmamıştır ama dış grubu değerlendirme ile negatif ilişki sergilemektedir. Sosyal temas kalitesi ve sıklığı çeşitli durumlarda iç ve dış grubu değerlendirmede etkili olmuştur.

The aim of this study is to investigate the effects of special ties established through marriages between tribes and the upper tribal group identity on the attitude of individuals toward each other, on the basis of social categorization theory, models of crossed categorization, the common upper group identity models, Social Identity Theory and Self-Categorization Theory. In this direction, data was collected from the tribe groups that are still a common social organization form among the Kurds. Data was collected from 200 participants from the tribe groups Ertuşi and Pinyanşi living in Yüksekova, Hakkari, who practiced endogamy or exoamy marriages. The level of negative attitudes toward different groups were compared in three different situatons as 1) Simple categorization situation (endogamy), 2) Crossed categorization situation (exogamy) and 3) Common upper group identity situation. Consistent with the expectations, participants practicing endogamy marriages used more favorable characteristics to define their own tribes and evaluate these characteristics more positively compared to characteristics they used to define other tribes. On the other hand, there was no significant difference between these variables for participants practicing exogamy marriages. Common upper group identity showed significance only when the tribe's own identity took a back seat and when there is the perception of being a tribe against the other tribe. There was no significant difference between the conditions of having an upper group identity and not having it within tribe context. Contrary to expectations, although identifying with the in-group has no relationship with evaluating the in-group, it has a negative relationship with evaluating the out-group. The frequency and quality of social contact and social distance in various situations has a significant influence on assessing in-group and out groups.