Çocuklar için hazırlanan masal kitaplarındaki dil dışı göstergelerin incelenmesi

Abstract

İletişimde kullanılan dil kadar dil dışı göstergeler de önem taşımaktadır. Özellikle okul öncesi okuma yazma bilmeyen çocuklar için onlara yönelik hazırlanan kitaplarda, medya araçlarında ya da günlük hayatta sokakta karşılaştıkları görsellerin yansıttığı iletiler çok önemlidir. Bu dönemdeki çocuklar karşılaştıkları görselleri çoğu zaman kendilerince anlamlandırıp bir masal uydurarak bir başkasına aktarabilmekte ya da kendi kendilerine anlatabilmektedirler. Bu nedenle bu yaşlar için dil dışı göstergeler dilsel göstergelerden daha önemlidir denilebilir. Görseller okuma yazmayı yeni öğrenmiş çocuklar için de önemlidir. Çünkü çocuk bir masalı ilk okuduğu anda içselleştiremeyebilir ya da yetişkinlerde olduğu gibi her okuyuşta farklı bir şeyler keşfedebilir. Daha önce masalı okumuş, dinlemiş ya da ilk defa okuyacak çocuk masalı anlamlandırırken görsellerden yararlanmaktadır. Bu yüzden görsellerin okuma yazmayı yeni öğrenmiş çocuklar için de okurken bir anlam oluşturma ya da daha önce oluşturduğu anlamı pekiştirme süreçlerinde katkısı olmaktadır. Okuma yazma bilmeyen ya da okuma yazmayı yeni öğrenmiş çocuklar anlam oluşturma ya da daha önce oluşturulmuş anlamı pekiştirme süreçlerinde çocuklar masallarda yer alan görselleri yorumlarken farkında olmadan göstergebilim çözümlemesi yapmaktadırlar. Bu çözümlemeyi de görseller üzerine oluşturulmuş olan C.S. Peirce'ün dil dışı göstergeler kuramını esas alarak yapmaktadırlar. Çünkü görsel göstergeleri çözümleme aşamasında yorumlayan için dil dışı göstergelerin taşıdığı özellikler de önem taşımaktadır. Bu önemi belirtmek amacıyla bu çalışmada çocuklar için hazırlanan masal kitaplarındaki görsellerde yer alan dil dışı göstergeler Charles Sanders Pierce'ün kuramı dahilinde incelenmiş ve bu görsellerde yer alan dil dışı olgular betimlenerek anlamlandırılmıştır. Bu amaçla 10 farklı yayınevinden seçilen 10 farklı masal kitabı görsellerde yer alan görüntüsel gösterge, belirti ve simge kavramları dahilinde incelenmiş ve verilmek istenen iletiler bu açıdan irdelenerek masallardaki görselleri anlamlandırma ve yorumlama sürecinde dil dışı göstergelerin önemi üzerinde durulmuştur. Masalları anlamlandırırken ya da içselleştirirken okuma yazma bilmeyen ya da okuma yazmayı yeni öğrenmiş çocuklar için görsellerdeki dil dışı göstergelerin bu süreçte yazıdan daha önemli olduğu sonucuna varılmıştır. Bu noktada incelenen kitaplarda görülen eksiklik ve hatalar da ifade edilmiş, akademisyenlere, öğretmenlere, yayınevlerine ve Milli Eğitim Bakanlığına bazı önerilerde bulunulmuştur.

Language is important as much as extralinguistic semiotics in communication. Especially on books prepared for children who aren't literate, for media instruments or daily life, messages on images which they encounter on street are important. Mostly, children who are on this term make up a tale by making sense images on their own and tell them somebody or they tell it themselves. For this, extralingustic semiotics may be more important than lingusitic semiotics for these ages. İmages are also important for whom has just learned read and write Because, children may not absorb a tale when he/she reads it first time or he/she can detect new things when read it again and again. Children read tale before, listened or who will read it first time benefit from images when he/she makes sense of it. So, images also contribute to make sense during reading or reinforcement process for deduced meaning before for whom has just learned read and write. Children who are illeterate or who has just learned read-write make analysis of semiotics unconciously when they interprete visuals on tales in the make sense or reinforcement process for deduced meaning before. They do this analysis based on Charles Sanders Peirce's theory which was made on visuals. Because, features of extralinguistic semiotics are important for interpretant in analysis of semiotics process. On this study, extralinguistic semiotics on fairytale books have been analyzed according to Charles Sanders Peirce's theory and extralinguistic cases have been interpreted by describing for the purpose of indicating this importance. For this aim, 10 different fairytale books chosed from 10 diffferent publishers were researched according to icon, index or symbol concept and importance of extralinguistic semiotics was investigated in the process of making sense of images on fairytales and interpreting them. That extralinguistic semiotics on visuals are more important than article in this process for illeterate children or who has just learned read-write when making sense of or absorbing fairytales is resulted. On this point, lacks and failures on books studied were also emphasized and some suggestions were recommended to academicians, teachers, publishers and National Education Ministry.