Hasan Hilmî Edirnevî Divanı ve Divanı’nda ayet iktibasları

Abstract

XIX. yüzyıl şairlerinden Hasan Hilmî Edirnevî’nin Divan’ında naʻt türünde 343 şiir vardır. Şair, “Divanı’nda” birkaç şiir haricinde redif olarak “yâ Resûla’llâh”, vezin olarak da “mefâʻîlün / mefâʻîlün / mefâʻîlün / mefâʻîlün” kalıbını kullanmıştır. Divanı’ndaki şiirlerden hareketle onun şekilden ziyade manaya önem verdiği söylenebilir. Ayrıca şiirlerinde tasavvufla ilgili terimlere sıkça yer veren Hasan Hilmî Edirnevî’de tasavvufun -özellikle Nakşibendî tarikatının- etkisi olduğu görülmektedir. Klasik Türk edebiyatının beslendiği temel kaynaklardan biri Kur’ân-ı Kerîm’dir. Hasan Hilmî Edirnevî, eserini kaleme alırken ayetlerden iktibaslar yapma yoluyla bu kaynaktan çokça istifade etmiştir. Ayetler, lafzen, manen ve telmih yoluyla iktibas edilmiştir. Şair, ayet iktibaslarını söylemek istediği konuya uygun olarak seçmiş, bu yöntemle şiirlerindeki manayı kuvvetlendirmek istemiştir. Bu çalışma, iki bölümden oluşmaktadır: Birinci bölümde Hasan Hilmî Edirnevî’nin Divan’ı tanıtılacak, ikinci bölümde ise şiirlerdeki ayet iktibasları ile bunların beyitlerde kullanımına örnekler verilecektir. Böylece ayet iktibaslarının şairin düşünce dünyasında nasıl şekil bulduğu ortaya konulmaya çalışılacaktır.

There are 343 poems which are kind of naʻt in Divan of Hasan Hilmi Edirnevi who ise one of XIX. century poets. The poet as a redif other than a few poems in Divan has used “yâ Resûla’llâh” as a redif on his Divan, except a few poems, as a vezin “mefâʻîlün / mefâʻîlün / mefâʻîlün / mefâʻîlün” too. It can be said that the poetry of his Divan gives importance meaning rather than form. It is also seen that the strong influence of mysticism in Hasan Hilmî Edirnevî, which often includes the terms related to mysticism in his poems, is particularly the influence of the Naqshbandi sect. One of the sources of Islamic culture nurtured by classical Turkish literature is the Qur'an. Hasan Hilmî Edirnevî frequently took advantage of this source by making quotes from verses while keeping his work. The verses have been quoted through literal, semantic and reference. The poet has selected the quotations of the verses in accordance with the subject he wants to say, and intends to strengthen meaning in his poetry by this method. This study consists of two parts: In the first part, Divan, which is written by Hasan Hilmî Edirnevî, will be introduced, in the second part, there will be given examples of literary quotations in this work and examples of their use in couplets. Thus, it will be tried to show how the quotations of verses are shaped in the poet's world of thought.