Muhibbî Dîvânı (1500 – 2000. Gazeller)(Bağlamlı Dizin ve İşlevsel Sözlük)

Abstract

Kelime ve onların art arda dizilişiyle oluşan cümleler, metinlere çok katmanlı anlam kazandırmaları açısından önemlidir. Metinleri anlaşılır kılan öğelerin başında dil birimlerinin varlığı kadar, kelimelerin anlamlarına yüklenen tarihsel dönüşümler, dönemsel kullanılış biçimleri, kalıp ifadeleri ve metinlere ait dönemsel sosyolojik olgu ve olayların etkileri de azımsanamaz. Divan edebiyatının derin ve dönemsel anlamlar yüklü dünyasına girebilmek, sözcük dağarcığını dönemin şairlerinin ruhlarına ve şevklerine yaraşır bir şekilde ortaya çıkarmak adına yapılan çalışmalardan birisi de TEBDİZ (Tarih ve Edebiyat Metinleri Bağlamlı Dizini ve İşlevsel Sözlüğü) projesidir. Elektronik ortamda veri girişi, sözlük ve bilgi havuzu oluşturarak metinleri bağlamsal olarak değerlendirip kullanıcıların hizmetine sunmayı amaç edinen TEBDİZ Projesi kapsamındaki bu çalışmada sultan şairlerden en "muhteşemi" olarak anılan Muhîbbî'nin (Kânûnî Sultan Süleyman) 500 gazeli (1500-2000. gazeller) gerekli düzenlemeler yapılarak sisteme yüklenmiş ve gazellerin bağlamlı dizini oluşturulmuştur. Çalışmaya esas alınan neşriyat Kemal Yavuz ve Orhan Yavuz'un "Muhibbî Dîvânı-Bütün Şiirleri" adlı çalışması olmuştur. Yapılan bu çalışma ile elde edilen bağlamlı dizin ve işlevsel sözlük ile şairin gazellerinde kullandığı dil, sözcük zenginliği, dünya ve ahiret hayatına bakış açısı, dönemsel sosyal ve psikolojik etkileşimler, toplumsal yaşam kural ve kaidelerine yönelik zengin bir içerik de sunulmuştur.

The words and the sentences formed by their succession are important in terms of giving multi-layered meaning to the texts. At the beginning of the elements that make the texts comprehensible, the historical transformations imposed on the meanings of the words, the periodic usage forms, the expressions of the patterns and the effects of the periodic sociological phenomena and events of the texts cannot be underestimated. TEBDİZ (Contextual Index and Functional Glossary of Historical and Literary Texts) is a project of the works carried out in order to enter the deep and periodic world of Divan literature, and to reveal its vocabulary in a way suitable for the spirits and enthusiasm of the poets of the period. The aim of this study is to create a data entry, dictionary and information pool in the electronic environment and to evaluate the texts in a contextual way within the scope of TEBDİZ Project, 500 gazels (1500-2000. Ghazals) of Muhîbbî (Kânûnî Sultan Süleyman), known as "the most wonderful den among the sultan poets, were loaded into the system and the contextual index of the ghazals was established. The publication is based on the study conducted by Kemal Yavuz and Orhan Yavuz called "Muhibbî Dîvanı- Whole Poems". In this study, contextual index and functional dictionary obtained by the poet's language used in the gazelle, word richness, world and the Hereafter, life perspective, social and psychological interactions, a rich content is presented for the rules and rules of social life.