Kuyucu Murâd Paşa'nın Celâlî seferi üzerine bir mesnevi: Fürûğî'nin siyâveş-nâme'si (inceleme-metin)

Abstract

Hayatın bütün yönleriyle dönüp kendine bağlandığı insan, ilim ve sanat ürünlerinin de odağında bulunur. İnsan, eseriyle hem bir dünya kurar, hem de kendini o dünyanın merkezindeki kahraman olarak konumlandırır. Bütün zaman uzaklıklarından bağımsız olarak ve değişen koşullardan etkilenmeden bu yerini korur. Bugün yaşanan hayat bakımından olduğu kadar, geçmiş için de asıl özne insandır. Bu sebeple tarih çalışmaları, özellikle edebiyat kaynakları üzerinden yürütüldüğünde, insanın en yoğun görünüm zemini bulduğu bir alan olarak ortaya çıkar. Tarihî bir niteliğe ve içeriğe sahip edebî eserler, zamanın eleğine direnerek varlığını koruması istenen kişi veya karakterleri eksenine alır; hayatı anlatılmaya değer görülen kahramanları yaşatmanın, yüceltmenin baş aracı olur. Osmanlı tarihinde de bu duruma sayısız örnekler bulunabilir. Bir kahramanın çevresinde kurgulanan bir anlatı türü olarak zafernameler, bazen şairler tarafından şiir formunda kaleme alınırlar. Şiirin coşkun anlatım imkânlarıyla birlikte tarihin bütün canlılığı ve görkemi bugün için de yaşayan bir tablolar bütününe dönüşür. Bu tez çalışması, 17. Yüzyıl'da yaşamış ve Osmanlı Devleti'ne çeşitli konumlarda hizmet etmiş, nihayet sadrazamlığa getirildikten sonra Celâlî İsyanları'nın uzun süreli olarak bastırılmasında büyük emeği geçmiş olan Kuyucu Murad Paşa'ya yazılmış bir zafername olan Siyâveş-nâme adlı eserin yeni harflere aktarılmış metnini ve bu metin ile metnin müellifi olan şair Fürûğî üzerinde yapılan incelemeyi içermektedir.

The human being, to whom all aspects of life turn to himself, is also at the center of scientific and artistic products. He builds a world with his work and positions himself as the hero at the center of that world. It is independent of all time distances and remains unaffected by changing conditions. The main subject for the past as well as in the life maintenance of this day is human. For this reason, especially when history studies are conducted through literature sources, an area where human is found to be the most intense appearance base emerges. Literary works with a historical quality and content take the axis of the people or characters that are required to protect their existence without being caught in the sieve of time. It becomes the main means of exhilarating and promoting the heroes whose life is worth telling. Numerous examples of that can be found in Ottoman history. As a type of narrative constructed around a hero, zafernames are sometimes written by poets in poetic form. Along with the exhilarating possibilities of poetry, all the vitality and glory of history circulates to a living paintings. This thesis contains the text of a zafername written to Kuyucu Murad Pasha, who lived in the 17th century and served the Ottoman Empire in various positions and who had made great efforts in suppressing the Celali rebellions after being finally appointed as grand vizier. It was transferred to the new letters and the analysis on this text.