Öğretmenlerin örgütsel adalet algıları, örgütsel sessizlik düzeyleri ve örgütsel vatandaşlık davranışları arasındaki ilişki (Pendik ilçesi örneği)

Abstract

Bu araştırmanın amacı öğretmenlerin örgütsel adalet algıları, örgütsel sessizlik düzeyleri ve sergiledikleri örgütsel vatandaşlık davranışlarını incelemek ve bu kavramlar arasındaki ilişkiyi tespit etmektir. İlişkisel tarama modelinde yapılan bu araştırmanın evrenini 2017-2018 eğitim öğretim yılında İstanbul ili Pendik ilçesinde 138 farklı devlet okulunda görev yapan 6983 öğretmen oluşturmaktadır. Kolayda örnekleme yöntemiyle belirlenen örneklem, Pendik ilçesinde 36 farklı okulda görev yapan 721 öğretmen oluşmuştur. Araştırma verileri; kişisel bilgi formu, Niehoff ve Moorman (1993) tarafından geliştirilen ve Polat (2007) tarafından Türkçeye uyarlanan "Örgütsel Adalet Ölçeği", Kahveci ve Demirtaş (2013b) tarafından hazırlanan "Örgütsel Sessizlik Ölçeği" ve Podsakoff ve MacKenzie (1989) tarafından oluşturulan, Podsakoff, MacKenzie, Moorman ve Fetter (1990) ve Moorman (1991) tarafından geliştirilen ve Polat (2007) tarafından Türkçeye uyarlanan "Örgütsel Vatandaşlık Davranışı Ölçeği" ile toplanmıştır. Veriler, SPSS 21.0 istatistik programı kullanılarak aritmetik ortalama, t testi, tek yönlü varyans analizi, Pearson korelasyon analizi ve regresyon analizi ile çözümlenmiştir. Araştırma sonucunda öğretmenlerin örgütsel adalet algılarının yüksek düzeyde olduğu tespit edilmiştir. Öğretmenlerin örgütsel adaletin geneline ilişkin algıları ile dağıtımsal adalet boyutuna ilişkin algıları cinsiyet değişkenine göre, etkileşimsel adalet algılarının ise okul türü değişkenine göre anlamlı farklılık gösterdiği saptanmıştır. Mesleki kıdem, kurumdaki çalışma süresi ve sendika üyeliği değişkenlerine göre örgütsel adalet algılarında anlamlı farklılık bulunmamıştır. Öğretmenlerin örgütsel sessizlik düzeylerinin orta düzeyde olduğu görülmüştür. Öğretmenlerin örgütsel sessizlik düzeylerinin cinsiyet, okul türü, kurumdaki çalışma süresi ve sendika üyeliği değişkenlerine göre farklılaşmadığı tespit edilirken mesleki kıdem değişkenine göre okul ortamı boyutunda anlamlı farklılık gösterdiği bulunmuştur. Araştırmada elde edilen verilere göre öğretmenler sık sık örgütsel vatandaşlık davranışları sergiledikleri saptanmıştır. Okul türü değişkenine göre öğretmenlerin genel örgütsel vatandaşlık davranışları ile yardımlaşma ve vicdanlılık davranışlarının anlamlı farklılık gösterdiği bulunmuştur. Mesleki kıdem değişkenine göre yardımlaşma davranışları, kurumdaki çalışma süresine göre yardımlaşma ve sivil erdem davranışları, sendika üyeliği değişkenine göre centilmenlik davranışlarının anlamlı düzeyde farklılaştığı tespit edilmiştir. Örgütsel adalet ile dağıtımsal ve işlemsel adalet boyutlarının örgütsel sessizlik ile olumsuz ve orta düzeyde ilişkili olduğu bulunmuştur. Örgütsel adalet ve alt boyutlarının, örgütsel sessizliği açıklamada önemli etkiye sahip olduğu tespit edilmiştir. Örgütsel adalet ve örgütsel adaletin işlemsel adalet boyutu ile örgütsel vatandaşlık davranışları arasında olumlu ve zayıf düzeyde bir ilişkinin olduğu saptanmıştır. Örgütsel adalet ve alt boyutlarının örgütsel vatandaşlık davranışlarına anlamlı düzeyde etki ettiği görülmüştür. Örgütsel sessizlik ve yönetici, sessizliğin kaynağı boyutlarıyla örgütsel vatandaşlık davranışları arasında zayıf düzeyde, anlamlı ilişki olduğu bulunmuştur. Örgütsel sessizlik, örgütsel vatandaşlık davranışlarını anlamlı olarak açıklamaktadır.

The aim of this research is examining teachers' organizational justice perception, organizational silence degree and organizational citizenship behaviours and determining the relationship between these concepts. The model of the resarch is correlational survey model. The population consists of 6983 teachers who work at 138 state schools in 2017-2018 educational year in Pendik, Istanbul. The sample which is determined by using convenience sampling method consists of 721 teachers who work at 36 state schools in Pendik, Istanbul. The data are collected with personal information form, "organizational justice scale" which is prepared by Niehoff and Moorman (1993) and adapted in Turkish by Polat (2007), "organizational silence scale" which is prepared by Kahveci and Demirtaş (2013b), "organizational citizenship behaviours scale" which is prepared by Podsakoff and MacKenzie (1989), developed by Podsakoff, MacKenzie, Moorman and Fetter (1990) and Moorman (1991), adapted in Turkish by Polat (2007). Data are analyzed with SPSS 21.0. Arithmetic mean, t test, one-way analysis of variance, Pearson correlation analysis and regression analysis are used in analyzing the data. According to results it is found that teachers' organizational justice perceptions are high. Teachers' perceptions related to general organizational justice and distributive justice show significant difference according to the gender. Teachers' perceptions related to interectional justice show significant difference according to school type. There is no significant difference in teachers' organizational justice perceptions according to professional seniority, working time at organization and membership to union. It is found that the level of teachers' organizational silence is medium. There is no difference in teachers' organizational silence levels according to gender, school type, working time at organizaion and membership to union. There is significant difference in teachers' organizational silence levels in school setting dimension according to professional seniority. According to the data it is found that teachers often show organizational citizenship behaviours. There is signifant difference in general organizational citizenship behaviours, helping behaviours and conscience behaviours according to school type. There is also significant difference in helping behaviours according to professional seniority, in helping and civic virtue behaviours according to working time at organization, in gentlemanship behaviours according to membership to union. There is a middle level negative way relationship between organizational silence and organizational justice and its distributive and procedural justice dimensions. Organizational justice and its sub-dimensions have an important effect on explaning organizational silence. There is a low level positive way relationship between organizational justice, its procedural justice dimension and organizational citizenship behaviours. It is found that organizational justice and its sub-dimensions have a significant effect on organizational citizenship behaviours. There is a low level relationship between organizatinal silence, its manager and reason of the silence dimensions and organizational citizenship behaviours. Organizational silence explains organizational citizenship behaviours significantly.