Yöresel olarak kullanılan kavramların fen ile ilişkilerinin incelenmesi: Güney Doğu Anadolu ve Akdeniz Bölgeleri örneği

Abstract

Bu çalışmanın amacı Güney Doğu Anadolu ve Akdeniz bölgelerinde beslenmeyle ilgili yöresel ürünlerin üretiminde kullanılan dilin bilimsel dile dönüştürülmesi ve okullarda yerel bilim temelli fen eğitiminin güçlendirilmesini sağlamaktır. Araştırmanın örneklemini; Güney Doğu Anadolu Bölgesinde belirlenen Gaziantep, Şanlıurfa, Mardin illerinde üretilen ünlü, yöresel ürünlerle tanınmış 9 üretici ve Akdeniz Bölgesinde belirlenen Kahramanmaraş ilinde üretilen yöresel ürün olan Maraş tarhanasıyla tanınmış 3 üretici oluşturmaktadır. Bu bağlamda çalışmada yerel bilim üzerine odaklanan bir nitel araştırma yaklaşımı kullanılmıştır. Çalışmada veri toplama aracı olarak gözlem ve yarı yapılandırılmış görüşme soruları kullanılmıştır. Bu kapsamda tandır ekmeği, Maraş tarhanası, Antep peyniri, meyan şerbetini yapan üreticilerle ardışık mülakatlar yürütülmüştür. Yöresel ürün geliştirilme süreci fotoğraflanıp arşivlenmiştir. Mülakat ve gözlem süreci yaklaşık her üretici için 3- 4 gün devam etmiştir. Elde edilen veriler içerik analizi metodu kullanılarak analiz edilmiştir. Araştırma sonucunda; gözlemler ışığında mülakatlardan elde edilen cevaplar doğrultusunda yerel halkın atalarından öğrendiği bilgilerle yöresel gıda üretimine devam ettiği, bilimsel literatürden uzak kaldıkları görülmüştür. Araştırmalardan yola çıkarak araştırma sonucuna örnek verecek olursak peynir ve tarhana yapımlarında daha çok maya kullandıklarını mülakat yapılan üreticiler söylemiştir; fakat fermantasyon olayından bahseden bir üretici olmamıştır. Bir diğer örnek tarhananın besin değerinin çok yüksek olduğu bilinmekte; fakat halk bilimsel kaynaklardan yararlanarak bu bilgiye ulaşmamıştır; genel olarak bu yargıya atalarından tarhananın besin değerinin yüksek olduğunu duydukları için varmışlardır. Bunlar gibi birçok örnek çalışmada yer almaktadır. Hem kültürümüzün daha iyi tanıtılması hem derslerin hayatla daha iç içe olabilmesi için yöresel gıdalardaki bilimin okul derslerinde daha çok kullanılması önerilmiştir.

The aim of the study is to convert the language used in the production of regional products related to nutrition to scientific language and to strengthen the local science based science education in schools in Southeastern Anatolia and Mediterranean Regions. The sample of the research contains; 9 producers that are famous with the products produced in the provinces of Gaziantep, Şanlıurfa and Mardin, which are determined in the Southeastern Anatolia region and 3 producers that are known by Maraş tarhana, which is the local product produced in Kahramanmaraş province in Mediterranean region. In this context, a qualitative research approach f Observation and semi-structured interview questions were used as data collection tools. In this context, successive interviews were conducted with producers that are producing Tandır bread, Maraş tarhana, Antep cheese and licorice sherbet. The process of preparing local products was photographed and archived. The interview and observation process continued for 3 to 4 days for each producer. The data were analyzed by using the content analysis method. In line with the answers obtained from the interviews, it was observed that the local people continued to produce local foods with the knowledge they learned from their ancestors and they were far from the scientific literature. Based on the research results , the interviewed producers stated that they used more yeast in cheese and tarhana productions; however there was no producer talking about fermentation. Another example is that tarhana has a very high nutritional value; however, the public did not access this information from scientific sources; in general, they came to this judgement because they heard from their ancestors that tarhana had a high nutritional value. Many examples like these ones are included in these studies. It has been suggested to use the science in the local expenses more in the school lessons in order to promote our culture better and to make the lessons more intimate with life.