Tarihi taş köprülerin yapım teknikleri ve malzeme kullanımı açısından incelenmesi

Abstract

Bu çalışmada, tarihi taş köprülerin Roma döneminden Osmanlının son dönemine tarihsel süreçleri ve değişimleri, kullanılan malzemeler, yapım teknikleri ile yapısal özellikleri çeşitli örnekler üzerinden kronolojik olarak incelenmiştir. Birinci bölümde kültürel miras, mimari miras kavramları ve teknoloji tarihinin önemli yapıları olan köprülerin korunmasıyla ilgili yasalar ile konunun amaç, kapsam ve yöntemi belirlenmiştir. İkinci bölümde konuyla ilgili yararlanılan ana kaynaklara yer verilmiştir. Üçüncü bölümde harita üzerinde tarihi yol ağları gösterilmiş ve tarihi köprülere ait envanter bilgileri verilmiştir. Tarihi taş köprülerin Hitit döneminden Erken Cumhuriyet dönemine kadarki tarihsel süreci anlatılmıştır. Ayrıca taş köprülerin yapı elemanlarının terimleri, yapım teknikleri ve kullanılan malzemeler Roma döneminden Osmanlı dönemine sırasıyla temeller, tempan duvarları, kemerler, döşemeler ve mimari öğeler (taşıyıcı ayaklar, korkuluklar, kornişler, baba taşları, kitabe ve kitabe köşkleri, seyir terası, selyaranlar, hafifletme odacıkları, hafifletme gözleri, kapılar, pencereler, namazgah, mihrap, çatı sistemleri, çörten, merdivenler, süslemeler) başlıkları altında ele alınmıştır. Sonrasında da taş köprülerde meydana gelen hasarlar ve güçlendirme çalışmaları çeşitli örnekler üzerinden detaylı olarak ele alınmıştır. Köprüleri oluşturan ana taşıyıcı elemanlar olan temeller, tempan duvarlar, kemerler ve döşemelerde oluşan hasarlar ile zemin kaynaklı oluşabilecek hasarlar başlıkları altında incelenmiştir. Dördüncü bölümde tüm çalışmanın kısaca değerlendirilmesi yapılarak elde edilen bulgular özetlenmiştir. Beşinci bölümde sonuç olarak bu yapıların uzun yıllar daha yaşayabilmeleri için, yapım sistemlerinin ve kullanılan malzemelerin iyi bilinmesi, onarımlarının özgüne uygun, doğru tekniklerle yapılmasının sağlanması gerekmektedir.

In this research, the historical processes and changes of the historical stone bridges from the Roman period to the last period of the Ottomans, the materials used, construction techniques and structural features were examined chronologically through various examples. In the first chapter cultural heritage, architectural heritage concepts and laws on the protection of bridges which are important works of the history of technology and the purpose, scope and method of the subject are determined. In the second chapter the main sources used about subject are given. In the third chapter historical road networks are shown on the map and inventory information of historical bridges is given. The historical process of the historical stone bridges from the Hittite to the Early Republic period is explained. Also the terms of the structural elements are shown on the drawings of stone bridges. Construction techniques and materials used from the Roman period to the Ottoman period under the headings of foundations, spandrel walls, arches, floorings and architectural elements (bearing legs, parapets, corniches, king post stone, inscription and inscription kiosks, view terrace, flood splitter, relieving cell, discharcing cell, doors, windows, open-air prayer place, mihrab, roof systems, gargoyle, stairs, ornaments). After that the damages and strenghtening studies on the stone bridges are discussed in detail through varios examples. Damages in foundations, spandrell walls, arches and floorings which are the main bearing elements constituting the bridges and possible damages caused by the ground are examined under the headings. In the fourth chapter a brief evaluation of the whole study and the findings are summarized. As a result of the fifth chapter so that these structures can survive for many years, knowing the construction systems and materials used will ensure that the repairs are carried out with the proper techniques according to the original.