Manastırlı İsmail Hakkı Efendi ve Fusûlü't-Teysîr fî Usûli't-Tefsîr adlı eseri: İnceleme ve metin

Abstract

Manastırlı İsmail Hakkı Efendi Osmanlı Devleti'nin son dönemlerinde yaşamış, İslâmî ilimlerin hemen hepsinde söz sahibi sayılacak derecede yetkin ilim adamlarındandır. Manastırlı İsmail Hakkı'nın tefsir usûlüne dair ders notlarından oluşan Fusûlü't-Teysîr fî Usûlü't-Tefsîr isimli el yazması eseri çalışmamızın konusunu oluşturmaktadır. Çalışmayı hazırlamaktaki öncelikli amacımız, daha önce herhangi bir lisansüstü çalışmaya konu olmayan bu eseri günümüz Türkçesine çevirmek ve müellifin Kur'ân ilimlerine bakışını değerlendirilmektir. Eğitim hayatının ilk yıllarından itibaren klasik tarzda eğitim veren okullarda yetişen Manastırlı, Darü'l-fünûn-i Şâhâne gibi kendi döneminin en modern okullarında ders vermiş ve öğrenci yetiştirmiştir. Dolayısıyla geleneksel ilimleri modern tarzda sunma konusunda uzmanlaşmıştır. Müellifin tefsir usûlü derslerinde, ders kitabı olarak kullandığı bu kitabı inceleyerek onun üslûbunu asrımıza yansıtmayı düşünmekteyim. Tez giriş ve dört bölümden oluşmaktadır. Birinci bölümde Manastırlı İsmail Hakkı'nın hayatı, ilmî serüveni, eserleri ve vefatı hakkında bilgi verilecektir. İkinci bölümde Fusûlü't-Teysîr fî Usûlü't-Tefsîr eserinin metin yapısı ve muhteva açısından tanıtımı; genel olarak tahlil ve değerlendirmesi yapılacaktır. Çalışmanın üçüncü bölümünde müellifin Kur'ân ilimlerine bakışı Fusûlü't-Teysîr fî Usûlü't-Tefsîr çerçevesinde değerlendirilmeye çalışılmış ve zaman zaman Manastırlı'nın ana kaynaklarından olan Suyûtî'nin el-İtkân isimli eseriyle karşılaştırmalar yapılacaktır. Dördüncü ve son bölüm ise eserin transkripsiyonuna ayrılmıştır.

Manastirli Ismail Hakki Efendi, who lived in the last period of the Ottoman State, was one of the scholars who were qualified to talk authoritatively about the Islamic sciences. His lecture notes on uṣūl al-Tafsīr (the methods of Tafsīr), known as Fuṣūl al-Taysīr fī Uṣūl al-Tafsīr, will be our subject of study. Since this epistle has not been scholarly studied yet, our main goal is to transliterate it from Ottoman Turkish to modern Turkish, and to review the author's opinions on the Qur'ānic sciences within the context of the epistle. Although Manastirli studied at the madrasas whose curricula were still focused on classically oriented education, he educated students and taught at modern schools of the time such as Dār al-funūn-i Şahane. Thus, he specialized in teaching classical sciences by combining with modern methods. We will also aim to determine the author's style by examining the Fuṣūl he used in the lectures of uṣūl al-Tafsīr. Thesis consists of introduction and four chapters. The first chapter deals with Manastirli Ismail Hakki's life, education, scholarly works, and death. The second chapter focuses on the textual structure and content of Fuṣūl al-Taysīr fī Uṣūl al-Tafsīr while analyzing and examining it. The third chapter attempts to examine the author's views on the Qur'ānic studies within the context of the Fuṣūl and makes some comparisons to Ṣuyūṭī's Itqān, one of the main sources of Manastirli. In the fourth chapter, the Fuṣūl will be transliterated to modern Turkish.