Honey bee viruses, diseases and hive management in The Middle East and their relation to the colony collapse disorder and bee losses

Abstract

Beekeeping industry plays a pivotal role in the agricultural, food security, biodiversity and national economies, not only by giving varies hive products but most importantly is the high impact that the honeybees are making in the crops and wild flora pollination. Since the year 2007 most of the beekeepers around the world had face a very big colony losses and unusual incident of disappearance of the bees "CCD", this article is trying to spotlight some reasons behind both CCD and bee losses in the Middle East area. No clear correlation between a single reason and CCD was found, but several vectors did have a clear relationship with the bee losses in the Middle East area. It is clear that beekeepers suffered big bee losses over the last few years, and until now there is no clear and scientifically proven explanation to CCD.

Amaç: Bu derlemede Orta Doğu’daki arı ölümleri araştırılmış ve geniş kapsamlı literatür çalışması ile bilimsel bulgular ortaya konmaya çalışılmıştır. Giriş: Arıcılık endüstrisi sadece kovan ve kovan ürünlerinden ibaret değildir. Arıların ekolojide oynadıkları en önemli rollerden birisi bitkilerin ya da tarımsal ürünlerin tozlaştırılmasında oynadıkları roldür. Ozellikle diğer biyolojik arı zenginliginin - marangoz arılar (Xyclocopa türleri), yaprak kesici arılar (Osmia türleri) ve bombus arıları (Bombus türleri)-azalması, balarılarının önemini daha da arttırmıştır. Özellikle tarım alanlarında balarısı kolonilerinin taşınabilme özelliği bu böceğe olan talebi arttırmaktadır. Arıların ekonomiye olan katkıları ABD’de yapılan bir araştırmaya göre 14.6 milyar dolar civarındadır. Ancak ABD’de 2006 yılından başlayarak günümüze kadar balarısı kolonilerinde azalma gözlenmektedir. Sebepleri tam olarak anlaşılamasa da bu durum şu şekilde ifade edilmektedir: 1) yetişkin arı sayısında ani düşme, 2) koloni etrafinda ölü arıların olmayışı ve 3) diğer parazitlerin bu kovanlara gecişinin uzun sürmesidir. Bu durum Koloni Çökme Bozukluğu (Colony Collapse Disorder) olarak adlandırılmıştır. ABD ve tüm dünya medyasında geniş yer alan bu konu, Avrupa’da COLOSS grubunun oluşmasına neden olmuş ve tüm Avrupa ülkeleri birleşerek bu ölümleri araştırmaya başlamıştır. 2007-2009 arasında ABD’deki kadar olmasa da Arap dünyasında özellikle de Orta Doğu’da arı ölümleri yaşanmıstır. Bir çok neden GMO’lardan tutun, mikrodalgalara, cep telefonu baz istasyonlarına, nanoteknolojiye ve iklim değişikliklerine kadar herşey bu ölümlerden dolayı suçlanmıştır. Birçok bilimsel çalışmaya göre Koloni Çökme Bozukluğu ile birçok neden arasında ilişki bulunmuştur, bunlar; nosema, varroa, ilac olarak kullanılan kimyasallar ve diğerleri olarak sıralanmaktadır. Bir çalışmaya göre Israil Akut Paraliz virüsü ile KÇB arasında yüksek ilişki bulunmaktadır. Ancak kesin sebebi bu denilememiş ve birçok diğer neden daha ortaya konmasına rağmen bu durumu değiştirmemiş ve arı ölümleri devam etmiştir. Olümler Orta Doğu’da 1985-1987 yılları arasında Varroa’nın görülmesinden bu yana ilk defa bu kadar yüksek seviyelere çıkmıştır. O zamanlar Varroa ile mücadele bilinmediğinden ölümler %50’ye varmıştır. Orta Doğu’da şimdiki ölümlere bakacak olursak güney Lübnan’da %90, Suriye’de %50 ve Irak’ta %90 ile en fazla ölümlerin yaşandığı ülke olmuştur. Tüm elde edilen bulgular değerlendirildiginde Orta Dogu’da birçok neden ön plana çıkmaktadır. Bunlar; 1-Viral Hastaliklar: 18 viral etmen olmasına rağmen 2007-2008 yıllarında ölen kovanlarda en çok Deforme kanat Virüsü (DWV), Yavru Kese Virüsü (SBV), Akut Arı Paraliz Virüsü (ABPV) ve Israil Akut Paraliz Virüsü (IAPV) bulunmuştur. Fakat sadece bunlar ölümlere neden olmaktadır demek yanlıştır çünkü ölen ya da ölmekte olan kolonilerde bu virüslerin kombinasyonları yer almaktadır. 2-Varroa: Orta Doğu’da varroa ilk 1980’da İsrail’de görülmesinden sonra 1987 yılında tüm Orta Doğu’da sorun haline gelmiştir. Sonraki yıllarda birçok kimyasal bu parazitin mücadelesinde kullanılmıştır. Koloni Çökme Bozukluğu ile direk bir ilişki kurulamamasına rağmen koloni sağlığını yakından etkileyen etmenlerden birisidir. 3-Nosema: Diğer etmenlerde olduğu gibi direk ilişki kurulamamış olmasına rağmen başlangıçta ilk nedenlerden biri olarak gösterilmiştir. Sonraki çalışmalar ise bunun doğru olmadığını göstermiştir. Ancak 2 farklı sporun varlığı tespit edilmiştir. 4-Koloni yönetimi: Arıcılar arasındaki genel düşünce “balarılarının en temel düşmanı arıcının kendisidir” çünkü kötü koloni yönetimi arılığa ve kovanlara tüm olası etmenleri hastalıkları, parazitleri, virüsleri ve tüm kötü durumları getirmektedir. Ürdün’de koloni yonetimine etki yapanlar arasında a) dışarıdan gelen arılar, b) polen yerine kullanılan malzemeler, c) ana arı değişimi, d) eski çerçevelerin kullanımı üzerinde durulmaktadır. Tüm bu sayılanlar direk olmasa da koloni sağlığını etkilemekte ve Koloni Çökme Bozukluğuna neden olduğu düşünülmektedir. Sonuç: İnternette Koloni Çökme Bozukluğunu araştırdığımızda bir milyondan fazla doküman bulunduğu görülmektedir; bunlardan sadece bin tanesine ulaşılabilmektedir. Bu da bize medya hakkında bilgi vermekte ve medya tarafından koloni çökme bozukluğunun abartıldığı ortaya çıkmaktadır ancak bu durum arı ölümlerinin olmadığı anlamı taşımamaktadır. Fakat bu abartıdan herkes payını almıştır, çevre, arıcı, bilim adamları, araştırıcılar hatta arılar dahil. Farklı dünya ülkelerinde büyük paralar bu durumun araştırılmasına ayrılmıştır. Çok açıktır ki arıcılar son bir kaç yıldır kayıpları yaşayanlardır ve maalesef günümüze kadar bu ölümler hakkında bilimsel olarak kesin bir neden tanımlanamamıştır. Bununla beraber yapılan araştırmalar arı araştırıcılarına balarısı kolonisinin sağlığını nelerin etkilediğini anlamalarına neden olmuştur. Dolayısı ile bu durumun daha detaylı araştırılabilmesi için ülkeler hatta kıtalar arası ortak araştırmaya ihtiyaç vardır.