Hanefî kaynaklara göre gâlibiyet ilkesinin fıkhî açıdan değerlendirilmesi ve fürû-i fıkıhtaki yeri

Abstract

Tarih boyunca fakihler, sosyal hayatın değişmesi neticesinde ortaya çıkan problemleri çözüme kavuştururken şer'î nassların yanı sıra bir takım kaidelerden de yararlanmışlarıdır. Fer'î meselelerin istikrası/tümevarımı sonucu ortaya çıkan birçok fıkhî kaide, klasik kaynaklarda dağınık halde bulunan fürûatı bir disiplin altına alarak hukukun amaçlarının anlaşılmasını kolaylaştırmıştır. Bu bakımdan fakihlerin şer'î hükümlerin istinbatında başvurduğu kaidelerin detaylı olarak araştırılması son derece önemlidir. Bu çalışmamız, Hanefî fakihlerin gâlibiyet ilkesi çerçevesinde ele aldığı kaideleri fürû meseleler ışığında incelemeyi amaçlamaktadır. Bu bağlamda gâlibiyet ilkesiyle alakası sebebiyle "çok tam hükmündedir", "dörtte bir tam hükmündedir", "zann-ı gâlib hüccettir", "hüküm gâlib-i şayiadır, nâdire değildir" kaideleri ele alınmaktadır. Klasik kaynaklara müracaat ederek bu kaidelerin hangi alanlarda kullanıldığını, uygulama örnekleriyle Hanefî mezhebinin konuya bakış açısı tespit edilmektedir.

Throughout history, the faqihs have taken advantage of a number of fiqh principles as well as the texts, while resolving the problems that arise as a result of the change of social life. Many fiqh al-Qaida, which is emerged as a result of the induction of the particular issues, made it easy to understand the aims of the law by taking the issues, which is scattered in classical sources, into a discipline. In this respect, it is very important to investigate the principles that the faqihs use while their Shariah judgements, in detail. In this study, we aimed to examine the principle of predominance which the Hanafi faqihs frequently refer to, in the lights of Furu issues. Since it is related with the principle, we have also included the principles "much is presumed as whole", "one quarter is assumed as complete", "decision is taken according to superior one among the opinions" and "the judgement is given accoring to generality not according to the rare". By referring to classical sources, we tried to find out that in which areas these principles are used and the point of view of Hanefi sect to these principles with practical examples.