Hz. Ömer’in mâlî düzenlemeleri: [Irak bölgesindeki] vergiler

Abstract

Fethedilen bölgelerde vergilerle ilgili kapsamlı düzenlemeler Hz. Ömer zamanında başlamıştır. Hz. Ömer’in düzenlemeleri hakkında araştırma yapmak ilk kaynakların çok iyi bir şekilde anlaşılmasını gerektirmektedir. İlk dönemdeki antlaşmalar [vergilerle ilgili] ıstılahları o günkü anlamlarıyla kullanan muasır metinler olduğu için tarih kaynaklarında [bu antlaşmalara] önem verildiği görülür. Fakihleri ilgilendiren şey tarihî gelişimin izinin sürülmesi değil, fıkhî esasların vaz edilmesi olmakla birlikte onlar görüşlerini ve fikirlerini beyan ederken pratik uygulamalara işaret etmişler; bu düzenlemelerin bir kısmını geçmiş uygulamalar olarak geçerli kabul ederken diğer bir kısmını reddetmişler, bir takım düzenlemeleri de görmezden gelmişlerdir. Eğer fıkıh kitaplarıyla tarih kaynakları mukayeseli bir şekilde ele alınırsa tarihî açıdan çok kıymetli bilgiler elde edilebilir. Durum bu olduğuna göre Mısır’a ait papirüs parçalarının bir kısmı idârî vesikaları ihtiva ettiği için çok büyük bir önem arz etmektedir.