İbn Sinan el-Hafâcî’ye göre fesâhatin sırrı

Abstract

İbn Sinân Hafâcî (ö.466/1073) fesâhatin ve hakikatinin ne olduğu konusunda meydana gelen görüş ayrılıklarını gün ışığına çıkarmak amacıyla kaleme aldığını dile getirdiği Sirru’l-Fesâha isimli eserinde öncelikle fesâhat ve belâgat kavramlarını incelemiş ve aralarındaki farkı ortaya koymaya çalışmıştır. Bu bağlamda fesâhatin lafızlara, belâgatin ise manalarla birlikte lafızlara ait bir nitelik olduğunu ifade etmiştir. Bu makalede Hafâcî’nin üzerinde durduğu temel kavram olan fesâhati nasıl tanımladığı, kendisinden önceki bazı önemli belâgat âlimlerinin görüşlerine temas edilerek incelenecektir. Dolayısıyla eserini kaleme alırken başvurduğu diğer belâgat ve fesâhate dair eserlerde bulunan birtakım görüşlere de yer verilerek kendisinden önceki âlimlerden faydalandığı ve ayrıştığı noktalara da temas edilecektir. Hafâcî’nin fesâhat kavramını açıklarken kullandığı, nazım ve nesir örneklerinden hareketle hem fasih bir kelime hem de fasih bir kelamın sahip olması gereken şartlar maddeler halinde ele alınacaktır. Sonuç olarak da genelde, Arap dilinde fesâhat konusunun ayrıntılı bir şekilde ele alındığı en önemli eser olmasının yanı sıra, Hafâcî’nin odaklandığı konunun fesâhat olması sebebiyle bu eserin Sirru’l-Fesâha olarak isimlendirildiğini düşünmek mümkündür.

Ibn Sinân al-Hafâcî (d. 466/1073) firstly examined the concepts of fluency and eloquence and tried to reveal the difference between them in his book named Sirru'l-Fesâha, for which he stated that he wrote it in order to bring the disagreements that arise about what the fluency and its truth are to light. In this context, he mentioned that fluency is a feature of the words, but eloquence is of the words together with the meanings. In this article, how Hafâcî defines the main concept of fluency, on which he puts particular emphasis on, will be examined by referring to the views of some important scholars of eloquence before him. Therefore, a number of views in the works about fluency and eloquence, which he used as references when he was writing his work, will be included and the points he benefited from or disagree with the previous scholars will be also mentioned. In addition, based on the examples of poetry and prose, the conditions that both a fluent word and a fluent statement must possess will be covered item by item. As a result, it is possible to think that this work is called Sirru'l-Fesâha because it is the most important detailed work on the subject of fluency in Arabic language, and the subject emphasized by Hafâcî is fluency.