Kültürel miras koruma çalışmalarında kentsel tasarımın rolü: Bursa, Tophane ve çevresi örneği

Abstract

Binlerce yıllık insanlık tarihi içerisinde, insanların tek başlarına ya da doğayla birlikte yarattığı kültürel miras alanları kentlerin yaşamında ve sürekliliğinde önemli bir role sahiptir. Sanayi devrimi sonrasında kent merkezlerindeki hızlı nüfus artışıyla birlikte ortaya çıkan sağlıksız ve kalitesiz yapılaşmış çevre ve mekânlar özellikle tarihi çevreleri olumsuz etkilemiştir. Kültürel miras alanlarında sürdürülebilir kentsel gelişmenin sağlanabilmesi için bu alanların korunmaları çağımızda insanlığın ortak sorumluluğundadır. Günümüzde tarihi kentlerin en önemli sorunlarından biri tarihi çevrelerde oluşan sağlıksız yapılaşmalar sonucunda bu çevrelerin bütünlüğünün azalması ile birlikte taşıdıkları değerlerin zarar görmesidir. Bu durumda kültürel miras alanlarındaki kentsel mekânların kültürel sürekliliğinin devam ettirilebilmesi için gerekli olan koruma çalışmalarında bütüncül yaklaşım bir eksiklik olarak görülmüş ve tez çalışmasının problemi olarak seçilmiştir. Konu, temel hedefleri kaliteli kentsel mekân ihtiyacını karşılamak olan "kentsel tasarım" disiplini ile kaliteli yaşam alanları sunmak olan "mimari tasarım" disiplini ara kesitinde ele alınmıştır. Konuyla ilgili teorik ve uygulamalı çalışmaların incelendiği literatür analizini içeren temel kavramlar bölümünden sonra temel kavramlar arasındaki ilişkilerin kurgulandığı kavramsal çerçeve geliştirilmiştir. Kültürel Miras Alanları-Kentsel Mekân- Kentsel Tasarım İlişkisinin incelendiği üçüncü bölüm kapsamında geliştirilen kavramsal çerçeve kültürel mirasa sahip, yüksek yaşam kalitesi sunan kentsel mekânlar oluşturmaya yönelik önem taşımaktadır. Değerli bir kültürel mirasa sahip Bursa ilinin tarihi kent merkezini oluşturan konut alanı "Hisar Bölgesi" ile ticaret alanı "Tarihi Çarşı ve Hanlar Bölgesi" arasında kalan kamusal açık alanlar tezin çalışma alanı olarak belirlenmiştir. Dördüncü bölüm kapsamında, Bursa Tarihi kent merkezindeki kentsel mekânlar kentsel tasarım disiplini bakış açısıyla incelenerek; taşıdıkları önemli özellikler tespit edilmiş, alanların potansiyelleri ve sorunları belirlenmiştir. Tez çalışması, çalışma alanının kaliteli kentsel mekânlar sunabilmesi amaçlı uygulama süreci üzerine görüş ve öneriler ile sonuçlanmaktadır.

For thousands of years of man's history, the cultural heritage areas that are created by mankind alone or together with nature have an important role in cities' life and suntainability. Especially historical environment has been adversely affected by unhealty and poorly designed environment. Also, places arose from the rapid population growth following the industrial revolution. It's a shared responsibility of mankind to protect cultural heritage areas in order to provide sustainable urban development in these areas. Nowadays, one of the most important problems of the historical cities' is with the decrease in integrity resulted by the unhealthy formation in the historical environments damages the values they carry out with.In this case, maintaining and providing urban spaces in these cultural areas have been seen as a deficiency and chosen as subject of this thesis. The subject is discussed on the intersection within the "urban design" discipline scale that mainly aims to meet the need of quality of urban spaces and the "architectural design" discipline that mainly aims to provide quality life places. After the part which fictionalises the conceptual framework among the basic concepts is developed, it is continued with the chapter of basic concepts which includes literature analysis that researches theoretical and practical studies. The conceptual framework which is developed in the third chapter investigates the relationship among The Cultural Heritage Sites - Urban Space – Urban Design which is important for establishing urban places that have cultural heritage and high quality of life. The case study area of the project is defined as the open urban areas between the traditional housing area "Hisar district" and the traditional trade center "Historical Bazaars and Hans district" which created historical city center of Bursa that has a valuable cultural heritage. Under the fourth chapter, important features of the areas are determined and the potentials and problems of them are identified by analyzing them within the perspective of urban design discipline. The study ends up with opinions and suggestions about providing healthy and quality urban areas for the case study area.