Başörtülü ve başörtüsüz öğrencilerde dış grup tarafgirliği fenomeni: Açık ve örtük tutumların gruplar arası ilişkiler kuramları üzerinden incelenmesi

Abstract

Toplumsal yapı içerisinde düşük statülü grupların üyelerinin yüksek statülü gruplara yönelik dış grup tarafgirliği sergilemesi gruplar arası ilişkilerde görülmesi beklenen bir olgudur. Bu çalışma, yakın geçmişte statüsü göreli olarak değişen bir sosyal grubun dış grup tarafgirliğini belirleme amacını taşımaktadır. Çalışma kapsamında açık ve örtük ölçüm yöntemleri bir arada kullanılarak dış grup tarafgirliği olgusunun otomatik ve kontrollü süreçler açısından incelenmesi sağlanmıştır. Çalışma gruplar arası ilişkileri açıklamada kullanılan sosyal kimlik, sosyal baskınlık ve sistemi meşrulaştırma kuramlarının temel kavramlarını ve önermelerini kullanarak oluşturulan bir kuramsal çerçevede gerçekleştirilmiştir. Araştırmanın örneklemini Uludağ Üniversitesi'nin çeşitli bölümlerinde okuyan başörtülü ve başörtüsüz kız öğrenciler oluşturmaktadır. Başörtülü ve başörtüsüz katılımcıların var olan sisteme, kendi iç ve dış gruplarına yönelik yaklaşımları grupla özdeşleşme, sosyal baskınlık yönelimi, toplumsal cinsiyete dayalı sistemi meşrulaştırma, kimlik alt tipleri ve örtük tutum değişkenleri ile incelenmiştir. Katılımcıların açık tutumları çeşitli ölçeklerin kağıt-kalem görevi olarak sunulmasıyla, örtük tutumları ise bir bilgisayar programı vasıtasıyla yanıtladıkları örtük çağrışım testi ile ölçülmüştür. Analiz sonuçları beklenenin aksine başörtülü grubun dış grup tarafgirliği göstermediğine işaret etmektedir. Bunun yanı sıra başörtülü öğrencilerin grupla özdeşleşme, kolektif kimlik, sosyal baskınlık eğilimi ve toplumsal cinsiyete dayalı sistemi meşrulaştırma eğilimlerinin başörtüsüz öğrencilere kıyasla daha yüksek olduğu bulgularına ulaşılmıştır. Başörtülü öğrencilerin örtük ölçümlerde de daha güçlü bir iç grup tarafgirliği sergilediği araştırmanın bulguları arasındadır. Ayrıca başörtülü ve başörtüsüz öğrencilerin çeşitli sosyal gruplar için oluşturdukları tanımlayıcı özellikler incelenmiştir. Grupların iç ve dış grup tanımlamalarının benzeştiği ancak ideal kadın tanımlamalarında başörtülülerin daha geleneksel atıflarda, başörtüsüzlerin ise daha modern tanımlamaları kullandığı saptanmıştır. Çalışmadan elde edilen bulgular literatürde bulunan diğer çalışmalarla karşılaştırılmış ve teorik yaklaşımlar çerçevesinde açıklanmıştır. Son olarak çalışmanın sınırlılıkları belirtilmiş ve gelecek çalışmalar için önerilerde bulunulmuştur.

Out-group favoritism of groups with low status for groups with high status in societal hierarchy is a well-known phenomenon in intergroup relations. This study aims to detect the out-group favoritism phenomenon of a social group attained a relatively changed status recently. By employing explicit and implicit measurement techniques in the scope of the study it has been ensured to examine out-group favoritism phenomenon by means of automatic and controlled processes. This study is conducted in a broad theoretical framework by handling the main concepts and propositions of social identity, social dominance and system justification theories. Veiled and unveiled students studying in different departments of Uludag University consists the sample of this study. Veiled and unveiled students' approaches to status quo, their in-groups and out-groups are examined through group identification, social dominance orientation, system justification tendency, identity sub-types and implicit attitude variables. Explicit attitudes of participants are obtained by presenting scales as paper-pencil tasks and implicit attitudes are measured by implicit association tests on a computer task. Contrary to expectations analyses refer to an absence of out-group favoritism for veiled students. Analyses also display high levels of group identification, collective identity, social dominance orientation and gender related system justification tendency for veiled students. Also high levels of implicit in-group favoritism are presented in the results. Moreover descriptive characteristics assigned for different social groups by veiled and unveiled participants are analyzed. It has been determined the descriptions for in and out-group displays similar characteristics whereas groups differ in defining ideal women category in a way that providing more traditional attributions by veiled and more modern attributions by unveiled. Results of this study has been compared with the results of other researches in the literature and explained within the theoretical framework. Finally, limitations of the study and implications for future studies are remarked.