Bahâuddîn es-Subkî ve belâğat ilmindeki yeri

Abstract

"Düzgün ve yerinde söz söyleme usûl ve kaidelerini inceleyen ilim dalı" olarak tarif edilen belâğat, Arapça'da dil bilimleri içerisinde bağımsızlığına en geç kavuşanıdır. Belâğata dair çalışmalar ilk önce edebî tenkîd şeklinde başlamış, bunun yanında Kur'ân-ı Kerîm'in daha iyi anlaşılması için başlatılan telîf gayretleriyle hızlı bir şekilde devam etmiştir. Belâğatın müstakil bir ilim hâlini alması ise ancak h. IV. asır sonlarından VIII. asır sonlarına kadar olmuştur. Hicrî VIII. asırda Hatîb el-Kazvînî, Sekkâkî'nin el-Miftâh'ı üzerine meşhur Telhîsu'l-Miftâh adlı eserini telif ederek belâğatı, sadece yaşanan, tadılan, fakat anlatılamaz bir duyuş olmaktan çıkarıp belirli tanım, ilke ve kuralları bulunan ve bunlar yoluyla başkalarına, özellikle de anadili Arapça olmayanlara da kolaylıkla anlatılabilen ilmî bir disipline dönüştürmüştür. İfadesinin açıklığı, üslûbunun kolaylığı, metot ve plânının düzgünlüğü ile aslını gölgede bırakan Telhîs, telîfinden itibaren hem yıllarca medreselerde okutulmuş, hem de üzerine yüzlerce muhtasar, şerh ve haşiye yazılmıştır.Biz bu çalışmamızda Telhîs'in iddialı şerhlerinden biri olan `Arûsu'l-Efrâh adlı eser çerçevesinde Bahâuddîn es-Subkî'nin belâğat ilmindeki yerini tespit etmeye çalıştık. Öncelikle giriş bölümünde es-Subkî'nin yaşadığı dönemi siyasi, sosyal, kültürel ve ekonomik açıdan inceledik. Birinci bölümde es-Subkî'nin nesebi, ailesi, tahsil hayatı, ifâ ettiği görevler, ilmi ve ahlâkî kişiliği, hocaları, öğrencileri ve eserleri hakkında bilgi verdik. İkinci bölümde ise belâğat ilminin tanımı ve tarihçesini inceledikten sonra, `Arûsu'l-Efrâh adlı eserinden hareketle es-Subkî'nin belâğat konularıyla ilgili görüşlerine yer vererek çalışmamızı tamamladık.

Belagat( rhetoric), which is described smooth and grandiloquence procedures and knowledge bases branch of science, has gained independence at the latest of Arabic linguistic sciences. Studies in reference to Belagat first started in the form of literary analysis as well as they continued quickly with initiated copyright efforts for better understanding of the Quran. However, belagat become an independent science from end of the IV. to until the end of the VIII. century. In VIII century of the Hijra Hatîb el-Kazvînî compiling the famous Telhîsu?l-Miftâh which is about Sekkâkî?s al-Miftâh and he transformed belagat in a scinetific dicipline which is only experienced, tasted, but also describable with a specific definition, principles and rules, and so through them to others it can be readily expressible, especially for non-native speakers of Arabic. Because of clearness in its expression, ease of style, smoothness of its method and plan, Telhis which overshadowing original, both is taught from copyright in madrasahs for many years and written about hundreds of concises, explantions, post scripts.In this work, we studied to determine the location of Bahâuddîn es-Subkî within the framework named `Arûsu'l-Efrâh in the science of belagat. First, in the entry section we examined the period which is including es-Subkî lives in terms of political, social, cultural and economic standpoints. In the first section, we gave information about es-Subkî's lineage, family, fulfilled duties, scientific knowledge and moral personality, and also about his teachers, his students and his works. In the second section, after reviewing the definition of science and the history of belâgat, we completed this study at giving place to views of es-Subkî which are from `Arûsu'l-Efrâh on issues of belâgat.