XIV.-XV. yüzyıl Osmanlı ve Timurlu çinilerinin karşılaştırılması

Abstract

Aynı soy kökenine sahip olan iki büyük imparatoluktan Osmanlılar ile günümüzdeki Özbekistan’da hüküm süren Erken Timurlu dönemi mimari süslemesinde kullanılan çini sanatı bu tez kapsamında ele alınıp incelenmiştir. Bursa ve Semerkant gibi birbirinden coğrafi olarak hayli uzak, ancak kültürel ve gönül birlikteliği de o derece yakın olan şehirlerde XIV.- XV. yüzyılları kapsayan süreçte, inşa edilen cami ve türbe gibi anıtsal yapılarda görülen çini sanatının her iki toplumdaki menşei, gelişim süreci, teknik özellikleri ve bezeme özellikleri anlatılmıştır. Ayrıca çini sanatının tarihsel süreçteki gelişiminde konu bütünlüğü açısından geç evrelere de değinilmiştir. Anlatımda; Bursa ve Semerkant kentlerinde aşağıda adları yazılan abideler konu edilmiştir. Bu yapılar: Bursa’da; Erken Osmanlı Dönemi yapılarından; İznik Yeşil Cami, Bursa Yeşil Camii, Yeşil Türbe, Muradiye Külliyesinde ise II Murat Camii, Şehzade Ahmet Türbesi, Şehzade Mahmud Türbesi ve Cem Sultan Türbesidir. Semerkant Şehrinde: Timurlu Dönemi yapılarından; Gür-i Mir Türbesi, Şah-i Zinde Mezarlığı ve Taç kapısı, Kadı Zade Rumi Türbesi, Emir Zade Türbesi, Şad-i Mülk Aka Türbesi, Şirin Bika Türbesi, Müsamman Türbesi, Tuman Aka Türbesi, Tuman Aka cami, Kussem bin Aka Türbesi, Bibi Hanım Camii ve Bibi Hanım Türbesidir. Her iki şehirde mevcut olup günümüze kadar intikal eden bu yapıların dış cephe ve iç mekânlarına ait çini bezemeler teknik (çini üretim tekniği-bezeme öğeleri) açıdan irdelenmiş, yapılan irdeleme sonucunda çinilerin birbiriyle örtüşen ve ayrılan yönleri örneklerle açıklanmıştır. Tespit edilen yapım ve sanatsal unsurlar “benzer” ve “farklı” özellikler adı altında sınıflandırılmıştır. Bu çalışmayla her iki ulusun aynı zaman diliminde, farklı coğrafyalarda birbirleriyle olan kültürel etkileşimleri benzer özellikleri, mimarlık ve güzel sanatlar açısından vurgulanmış, ayrılıkların nüaslarda olduğu sonucuna varılmıştır.

The art of tile used in the architectural decoration of the Early Timurid period that reigned in today's Uzbekistan and the Ottomans from two great empires, which have the same ancestry, have been examined and analyzed within the scope of this thesis. In cities such as Bursa and Samarkand, which are geographically quite distant from each other, but whose cultural and heart-to-heart cohesion are so close, XIV.-XV. The origin, development process, technical features and ornamentation features of the tile art in both communities are explained in the period spanning centuries. In addition, late stages in the development of tile art in the historical process in terms of subject integrity are also mentioned. In the lecture; In the cities of Bursa and Samarkand, the following monuments are mentioned. These structures are: In Bursa; Among the early Ottoman Period buildings; Iznik Yesil Mosque, Bursa Yesil Mosque, Yesil Tomb, II Murat Mosque, Sehzade Ahmet Tomb, Sehzade Mahmud Tomb and Cem Sultan Tomb in Muradiye Complex. In Samarkand City: Among the Timurid Period buildings; Gür-i Mir Tomb, Şah-i Zinde Cemetery and Crown Gate, Kadı Zade Rumi Tomb, Emir Zade Tomb, Şad-i Mülk Aka Tomb, Şirin Bika Tomb, Müsamman Tomb, Tuman Aka Tomb, Tuman Aka Mosque, Kussem bin Aka Tomb , Bibi Hanım Mosque and Bibi Hanım Tomb. The tile decorations belonging to the exterior and interior spaces of these buildings, which exist in both cities and survived until today, were examined in terms of technique (tile production technique-decoration elements), and the overlapping and diverging aspects of the tiles were explained with examples. The identified production and artistic elements are classified under the name of "similar" and "different" features. With this study, the similar characteristics of the cultural interactions of both nations with each other in the same time period and in different geographies were emphasized in terms of architecture and fine arts, and it was concluded that the differences were in nudes.