Bağımsız denetim ve iç kontrol sisteminin etkileşimi: sektörel analiz

Abstract

Bağımsız denetim; işletmenin finansal tablolarının finansal raporlama standartlarına uygun olarak hazırlanıp hazırlanmadığına, finansal tablolarda paylaşılan bilgilerin doğru ve güvenilir olup olmadığına ilişkin makul güvence sağlayacak bir denetim görüşüne ulaşılması faaliyeti olarak özetlenebilir. İç kontrol ise; yönetimin gözetiminde, işletmedeki tüm süreçlerin verimli ve etkin bir şekilde çalışmasını sağlamak amacıyla düzeltici ve önleyici işlemlerden oluşan bir sistem olarak değerlendirilmektedir. Her iki kavram arasında önemli bir etkileşim olduğu, bu etkileşimin sektörler arası farklılıklar gösterebileceği düşünülmektedir. Bu çalışmada; iç kontrol ve bağımsız denetim arasındaki etkileşim alanlarının neler olduğu, sektörel farklılık gösterip göstermediği temel hareket noktası olarak benimsenmiştir. Etkileşim alanlarının belirlenmesinde Kamu Gözetimi, Muhasebe ve Denetim Standartları Kurumu (KGK) tarafından yayınlanan Bağımsız Denetim Standartları (BDS) gözden geçirilerek, “iç kontrol” ve “iç denetim” kavramlarına yer veren hükümler incelenmiştir. Etkileşim alanları, risk odaklı bağımsız denetim süreci dikkate alınarak belirlenmiş ve COSO İç Kontrol Modeli ilkeleri ile bağlantı kurulmuştur. Buna göre, hangi ilkelerin hangi konularda kritik öneme sahip olabileceği sübjektif değerlendirmelere dayalı olarak tespit edilmiştir. Bağımsız denetim ve iç kontrol arasındaki etkileşimi sektörel olarak ortaya çıkarabilmek amacıyla, enerji, gıda, otomotiv, inşaat ve turizm sektörlerinde faaliyet gösteren ve BİST’te işlem gören toplam kırk beş işletmenin bağımsız denetim raporları incelenmiştir. Raporların incelenmesi sırasında, ihtiyaç duyulan verilerin toplanması ve analiz edilmesi için nitel veri analizi yöntemlerinden “içerik analizi” kullanılmıştır. Araştırma sonucunda; her bir sektör için bağımsız denetçiler tarafından tespit edilmiş kilit denetim konularının neler olduğu, muhtemel iç kontrol eksiklikleri ile bu eksikliklerin ortaya çıkmasında işletmeler tarafından etkin uygulanamadığı düşünülen COSO ilkelerinin neler olabileceği belirlenmeye çalışılmıştır.

External audit; it can be summarized as the activity of reaching an audit opinion that will provide reasonable assurance on whether the financial statements of the company are prepared in accordance with the financial reporting standards and whether the information shared in the financial statements is accurate and reliable. As for internal control; It is considered as a system consisting of corrective and preventive actions in order to ensure that all processes in the enterprise operate efficiently and effectively under the supervision of the management. It is thought that there is an important interaction between both concepts and this interaction may differ between sectors. In this study; what the interaction areas between internal control and external audit are, and whether they differ by industry or not has been adopted as the basic starting point. In determining the areas of interaction, the Auditing Standards published by the Turkish Public Oversight Accounting and Auditing Standards Authority were reviewed and the provisions that include the concepts of "internal control" and "internal audit" were examined. Interaction areas were determined by taking into account the risk-focused external audit process and a connection was established with the principles of the COSO Internal Control Model. Accordingly, it was determined based on subjective evaluations which principles could have critical importance in which subjects. In order to reveal the interaction between external audit and internal control sectorally, external audit reports of a total of forty-five enterprises operating in the energy, food, automotive, construction and tourism sectors and traded in BIST have been examined. During the analysis of the reports, "content analysis", one of the qualitative data analysis methods, was used to collect and analyze the required data. As a result of the research; It was tried to determine the key audit issues determined by independent auditors for each sector, the possible internal control deficiencies, and the COSO principles that are thought to be ineffective by the enterprises in the emergence of these deficiencies.