Turizm ve çevre ilişkileri (Türkiye açısından bir değerlendirme)

Abstract

Türkiye, turizm sektörünün gereksinim duyduğu tarihi, kültürel ve doğal zenginlikler açısından oldukça şanslı bir ülkedir. Ancak ülkemizde bu şansın yeterince kullanıldığı söylenemez. Yine de son yıllarda bu konudaki gelişmelerin umut verici olduğu söylenebilir. Turizm faaliyetlerinin, turist, işletmeler ve organizasyonlar gibi alt sistemlerin ekonomik, sosyal, politik, hukuki teknolojik ve doğal çevre ile olan ilişkilerine dayanan global bir sistem olduğu söylenebilir. Bu ilişkiler açısından gelişmiş bir yapay çevre kadar, sağlıklı, doğal, tarihi ve kültürel çevrenin de varlığı bir ön koşul oluşturmaktadır. Türkiye'de turizm sektöründeki gelişme çabalarına bakıldığında, bir yandan gelişmiş bir yapay çevre oluşturmaya çalışılırken, diğer yandan tarihi, kültürel ve doğal çevrenin ihmal edildiği, hatta bu çevrenin gereksiz yere bozulduğu gözlemlenmektedir. Bu açıdan kısa ve orta dönemli bir gelişme uğruna, uzun dönemli gelişmenin feda edildiği söylenebilir. Turizm olayının varlık, yaşam ve gelişme nedenlerinin başında yer alan doğal çevrenin bozulmasından uzun dönemde yine turizm sektörünün zarar göreceği söylenebilir. Turizm faaliyetlerinin kendi başına ve hızla ilerlemesi turizme kaynak olan çevre değerlerinin tahribatına yol açmaktadır. Binilen dalın kesilmesi anlamına gelen bu durum nedeniyle turizm faaliyetleri çevre üzerinde çeşitli olumsuzluklara sebep olmaktadır. Turistik tesis ve ikinci konut yapımı amacıyla verimli tarım toprakları ve ormanlar yok edilmekte bitki örtüsü tahrip edilmektedir. Turistik gelişme, nehirler, göller ve denizlerde de istenmeyen kirliklere yol açmaktadır. Ayrıca, turistik faaliyetlerin artması, yörede hava kirliliğine ve turizmden kaynaklanan gürültü artışına sebep olabilmektedir. Turistik faaliyetlerinin ilerlemesi, yörenin doğal yaşamını da etkileyerek canlı türlerinin yaşam koşullarında değişikliklere yol açabilmektedir. Turistik faaliyetlerin hızla gelişmesi sonucunda bölgenin altyapı donanımlarının yetersizliklerinden kaynaklanan çeşitli kirlilikler oluşabilmekte ve insan sağlığını tehdit edici boyutlara varabilmektedir. Turizm hareketlerinin çevreye olumsuz etkilerinden biri de, turistik gelişmenin belirli bölgelerde nüfus yoğunluğuna sebep olarak bölgelerin arazi, su, bitki örtüsü gibi ekolojik unsurlarının aşırı kullanımına ve turistik yörenin çekiciliğini kaydetmesine yol açabilmesidir. Turizmin yarattığı bu çevre sorunlarını yine turizm faaliyetleriyle birlikte çözümlemek mümkündür. Bunun için, doğal, fiziksel ve tarihi çevrenin korunmasına yönelik akılcı bir turizm politikası ve planlaması uygulamak en gerçekçi yol olacaktır. Plansız ve hızlı gelişen, kitlesel karakterdeki ve çevre sorunlarının oluşmasına yol açan günümüz turizm anlayışına alternatif olarak sürdürülebilir turizm anlayışı doğmuştur. Sürdürülebilir turizm, doğaya dönük doğa içindeki turizm aktivitelerinden turistlerin yararlanmasını sağlayan, ekonomik yönden verimli, sosyal yönden sorumlu ve çevresel sorunları olmayan bir turizm şeklidir. Turizmin çevreye duyarlı olması gereği ve çevre korunmasına yönelik politikalar açısından sürdürülebilir turizm önem kazanmaktadır. Gerek turizmin yaratıcı elemanlarını korumak, gerekse ekonomideki etkinliği arttırmak ve devam ettirmek bakımından, turizm-çevre ilişkilerini çok geniş bir boyutta değerlendirmek ve planlamak zorunluluğu vardır. Diğer bir ifadeyle turizmi kendi kendine düzensiz ve doğayı tahrip edici bir gelişmeye bırakılmış olgu olarak değil, gelişmeyi, turizm-çevre ilişkilerinin planlanması ve bu planlara işlerlik kazandıran bir anlayış içinde ele almak gerekmektedir. Nitekim iki bölümden oluşan çalışmamızda bu yaklaşım benimsenmiştir.