İkinci ürün susamda (Sesamum indicum L.) kısıntılı sulamanın verim ve kalite özellikleri üzerine etkisi

Abstract

Bu tez çalışması, ikinci ürün susam bitkisinin (Sesamum indicum L.) damla sulama yöntemi ile uygulanan kısıntılı sulama altında su-verim ilişkilerini, verim ve kalite bileşenlerinin tepkilerini incelemek amacıyla, yarı-nemli iklime sahip Bursa’da yapılmıştır. Denemede 5 farklı sulama konusu seçilmiş olup bitki kök bölgesindeki nem düzeyi her 7 günde bir gözlemlenerek topraktaki mevcut nemi tarla kapasitesine ulaştırmak için gerekli suyun %100’ünün uygulanması (S1), S1 konusu için uygulanan suyun %75’i (S2), S1 konusu için uygulanan suyun %50’si (S3), S1 konusu için uygulanan suyun %25’i (S4) ve susuz konu (S5) şeklinde programlanmıştır. Deneme, tesadüf blokları deneme desenine göre 3 tekrarlı olarak uygulanmıştır. Çalışmada yerli tescil olan “Muganlı-57” susam çeşidi kullanılmıştır. Araştırma sonuçlarına göre; sulama konuları dikkate alınarak uygulanan sulama suyu miktarları 127,0-354,7 mm arasında gerçekleşmiştir. Bitki su tüketimi değerleri ise 246,0-449,5 mm arasında bulunmuştur. Tane verimi değerleri 76,3-189,2 kg da-1, bitki boyuna ilişkin değerler 91,0-140,8 cm, ilk kapsül yüksekliği değerleri 43,7-60,9 cm, yan dal sayısı değerleri 1,2-3,6 adet bitki-1, kapsül sayısı değerleri 40,3-59,3 adet bitki-1, kapsüldeki tane sayısı 47,3-61,3 adet kapsül-1, bin tane ağırlığı 2,97-3,87 g, protein oranı %18,6-20,4, protein verimi 15,5-35,8 kg da -1, yağ oranı %56,3-62,6 ve yağ verimi ise 43,0-109,9 kg da -1 olarak bulunmuştur. Araştırmada mevsimlik verim tepki etmeni (ky) 1,28 olarak belirlenmiştir. Susam bitkisinin su kullanım etkinliği (WUE), 0,31-0,43 kg m-3 mm arasında bulunmuştur. Sulama suyu kullanım etkinliği (IWUE) ise 0,50-0,57 kg m-3 arasında değişmiştir. Sonuç olarak, ikinci ürün susam bitkisinde en yüksek tane verimine (189,2 kg da-1) ulaşmak için S1 sulama konusu sulama programı olarak önerilebilir. Bölgede su kaynaklarının kısıtlı olması koşulunda, WUE ve IWUE değerleri dikkate alınarak S2 konusu (%25 su kısıntısı) su tasarrufu açısından sulama programı olarak tercih edilebilir. Fakat bu koşulda, tane veriminde önemli düzeyde yaklaşık %10,7’lik bir düşüş olabileceği ve kısıntılı sulama işletmeciliğinin oldukça dikkatli planlanması gerektiği söylenilebilir.

This experiment was carried out in Bursa, which has a sub-humid climate, in order to examine the water-yield relationships, responses of yield and quality components under deficit irrigation of second crop sesame plant (Sesamum indicum L.) irrigated with drip irrigation method. In this experiment, 5 different irrigation treatments were selected, and the moisture level in the plant root zone was observed every 7 days and 100% (S1) of the water required to bring the existing moisture in the soil to the field capacity, 75% (S2) of the water required for S1 treatment, 50% (S3) of the required water for S1 treatment, 25% (S4) of the water required for S1 treatment and the rainfed treatment (S5) were programmed. The experiment was applied in 3 replicates according to the randomized blocks experimental design. In the study, the locally registered “Muganlı- 57” variety was used. According to the research results; the total amounts of irrigation water applied to irrigation treatments was between 127,0-354,7 mm. Crop evapotranspiration values were 246,0-449,5 mm. Kernel yield values, plant height values, first capsule height values, side branch number values, capsule number values, grain number in capsule, thousand grain weight, protein ratio, protein yield, oil ratio and oil yield were obtained as respectively, 76,3-189,2 kg da-1, 91,0-140,8 cm, 43,7-60,9 cm, 1,2-3,6 pieces plant-1, 40,3-59,3 pieces plant-1, 47,3-61,3 pieces capsule-1, 2,97-3,87 g, 18,6-20,4%, 15,5-35,8 kg da-1, 56,3-62,6% and 43,0-109,9 kg da-1. In the study, the seasonal crop yield response factor, ky, was determined as 1,28. Water use efficiency (WUE) of the sesame plant was found between 0.31-0.43 kg m-3. Irrigation water usage efficiency (IWUE) was found between 0,50-0,57 kg m-3. As a result, S1 irrigation treatment can be suggested as irrigation program in order to reach the highest grain yield (189,2 kg da-1) in the second crop sesame plant. If the water resources in the region are limited, taking into account the WUE and IWUE values, the S2 treatment (25% water deficit) can be preferred as an irrigation program in terms of water savings. However, under this condition, it can be said that there may be a significant decrease of approximately 10,7% in the grain yield and the deficit irrigation management should be planned very carefully.