Havalı tabanca atıcı sporcuların atış performansı sürecinde göz bebeği hareketlerinin karakteristiği

Abstract

Araştırma, ulusal ve milli (uluslararası) düzeydeki havalı tabanca atıcı sporcularının atış performansı gerçekleştirirken; tetiği düşürmeden hemen önceki bilişsel süreçte göz bebeği hareketlerinin nasıl gerçekleştiğine, göz bebeği büyüklüklerinin değişimlerine ve hedefe etkili odaklanma (Quiet Eye) sürelerinin incelenmesi üzerine odaklanmıştır. Araştırmanın örneklemini Türkiye Atıcılık ve Avcılık Federasyonunun 4 ulusal ve 4 milli düzeydeki atıcılık lisanslı havalı tabanca atıcısı erkek sporcuları oluşturmaktadır. Araştırmaya sadece Türk ve erkek sporcular katılmıştır. Sporcuların atışları esnasında gerçekleştirdikleri göz bebekleri hareketlerini kayıt altına alabilmek için sporcunun başına takılmış olan göz takip cihazı (Eye Tracker) kullanılmıştır. Araştırma sürecinde sporcuların doğal atış koşulları değiştirilmemiş ve sporcuların kendi rutinleri içinde yaptığı atışlar var olduğu şekliyle kayıt edilmiştir. Her sporcunun 20 puansız ve 20 puanlı tabanca atış performansı, sporcunun başına takılmış olan göz takip cihazı ile kayıt altına alınmıştır. Her sporcunun 40 atışı ve toplamda tüm sporcuların 320 atış sonucu oluşan göz bebeği hareketlerinin verileri, biometrik ölçümler için kullanılan imotions bilgisayar yazılımı ile kare kare analiz edilmiştir. Elde edilen verilerin istatsitiksel değerlendirilmesi yapılmıştır Çalışmanın bulgularına göre; sporcuların yapmış oldukları atış türüne göre (puansız veya puanlı) sporcuların göz bebeklerinin etkili en son odaklanma (quiet eye) davranışları değişmektedir. Sporcular puanlı atış yaptıkları anlarda quiet eye süresini kuru tetik (puansız) atış yaptıkları anlara göre %25,3’lük bir oranla daha uzun süre tutma eğilimindedirler. Bu durum ulusal sporcuların kendi içlerinde yapılan quiet eye süresi ölçümünde daha belirgin olarak ortaya çıkmıştır. Ulusal sporcular puanlı atış yaptıklarında, kuru tetik (puansız) atışlarına göre %37,8’lük bir oranla daha uzun süreli etkili odaklanma (quiet eye) davranışı göstermektedirler. Milli sporcular puansız atış yaptıklarında, ulusal sporculara kıyasla %21.26’lik bir oranla daha fazla sürede quiet eye davranışı göstermiştir. Başka bir ifade ile milli sporcular kuru tetik (puansız) atışlara ulusal sporculardan daha fazla odaklanmaktadırlar. Ayrıca, ulusal sporcuların yapmış oldukları atışın puanlı veya puansız olması arasındaki göz bebeği odaklanma davranışı arasındaki oynaklık, milli sporculara göre oldukça fazla gerçekleşmiştir. Bu durum milli sporcuların nişan alma sürecinde göstermiş oldukları etkili odaklanma (quiet eye) göz bebeği davranışının, atışın puanlı veya puansız olma durumuna göre çok fazla değişmediğini göstermektedir. Araştırmaya katılan sporcuların gerçekleştirmiş oldukları atışların başlangıcı (onset) ve sonu (offset) arasında, sporcuların göz bebeklerinin büyüklüğünde %32,5’lik bir oranla 2.85 mm artış olmuştur. Sporcuların atış başlangıcında bulunan göz bebeği çapı atış sonunda büyümüştür. Ulusal sporcularda atışların başında ve sonunda gerçekleşen değişim oranı %30,6 olarak, milli sporcularda ise bu oran %34,5 olarak gerçekleşmiştir. Tüm sporcuların atışlarını yapmak için etkili odaklanmaya başlangıcında bulunan göz bebekleri büyüklüklerinin, etkili odaklanma sonunda daha büyük gerçekleşmesi, sporcuların bilişsel olarak belirli bir yük altına girdiğini göstermektedir. Ulusal düzeyde sporcular kuru tetik (puansız) atış yaptıklarında göz bebeklerinin büyüklüklerinde %26,8’lık bir büyüme oluşmuştur. Benzer şekilde ulusal sporcular puanlı atış yaptıklarında ise %33,8’lık bir oranla göz bebelerinde bir büyüme gerçekleşmiştir. Ulusal sporcuların puanlı ve puansız atışlarında oluşan göz bebeği büyüklükleri birbirleri ile kıyaslandığında; elde dilen bulgulara göre ulusal sporcular puanlı atış yaptıklarında göz bebeklerinde gerçekleşen büyüme, puansız atışlarda oluşan göz bebeği büyümesinden istatistiksel olarak daha fazla gerçekleşmiştir. Ulusal düzeyde sporcularda gözlenen bu durum dikkate alındığında, ulusal düzeydeki sporcuların puanlı atış yaptıkları süreçte, puansız atışlarına göre daha fazla bilişsel çaba gösterdiklerini, daha fazla bilişsel yük altına girdikleri ifade edilebilir. Milli sporcuların göz bebeklerinde oluşan değişim yaptıkları atışın puanlı veya puansız olmasına göre belirgin bir fark oluşturmamıştır. Başka bir ifade ile milli sporcular puanlı ve puansız atış yaptıkları süreçlerde benzer bilişsel çaba ve dikkat göstermişlerdir. Araştırma sonucu elde edilen bulgular değerlendirildiğinde; atış branşında, sezon öncesi kamplarda ve bireysel antrenman dönemlerinde kuru tetik (puansız) antrenman metotlarının daha fazla kullanılmasının atıcıların etkili odaklanma (QE) becerilerine katkı sağlayacağı düşünülmektedir. Ayrıca, sporcuların arpacığa odaklanma ve doğru nişan resmini sürdürebilmeleri maksadıyla; antrenman programlarının içerisine QE becerisini geliştirici eğitim bileşenlerinin dahil edilmesi sporcuların performanslarının geliştirilmesi için önemli katkı sağlayacağı düşünülmektedir. Atış branşında, sezon öncesi kamplarda ve bireysel antrenman dönemlerinde kuru tetik (puansız) antrenman metotlarının daha fazla kullanılmasının atıcıların etkili odaklanma (QE) becerilerine katkı sağlaması beklenmektedir. Atıcı sporcuların performanslarının geliştirilmesine katkı sağlamak maksadıyla; atıcı sporcuların atış yaparken bilişsel süreçte yeterince zihinsel yoğunluğa erişememesi, gözün doğru biçimde odaklanma yapmaması, gözün yeteri miktarda arpacık üzerinde kalmaması, gözün gereğinden fazla hareket etmesi vb. sporcunun kendisinin dahi farkında olmadığı hataları tespit edilebilmesi için göz takip sisteminin (eye tracker) milli atıcı sporcuların antrenman dönemlerinde etkin biçimde kullanılmasının, tabanca atıcı sporculara fayda sağlayacağı düşünülmektedir. Türkiye Olimpiyat Hazırlık Merkezlerinde, atıcı sporcuların yetenek seçimi süreçlerinde göz takip sistemi (eye tracker) kullanılabileceği, bu sayede aday sporcuların, milli veya olimpik sporcu olma aşamasında, yeteneklerine uygun doğru branşlara yönlendirilmelerinin daha mümkün olabileceği öngörülmektedir. Atıcı sporcular ile yapılacak gelecekteki çalışmaların, sporcuların performansında yer alan farklı süreçleri (zihinsel, görsel algılama, koordinasyon vb.) birlikte analiz etmek için göz takip sistemi ve diğer araştırma enstrümanların (örn. EEG, EMG, HRV, vb.) birlikte kullanılmasının daha kapsamlı ve hassas sonuçların elde edilmesine katkı sağlayacağı kıymetlendirilmektedir.

The aim of this study was to examine the durations of effective and final focusing (quiet eye) carried out during the process of taking aim at the target and examine levels of cognitive load that occur during shooting performance of air-pistol shooting athletes with their eyes immediately before taking a shot. A total of 8 right-handed male licensed pistol shooting athletes (4 novice and 4 elite) participated in the research. A total of 320 shots -160 dry (unscored) and 160 live (scored) shots were taken by the novice and elite athletes. For the purpose of recording pupil movements and quiet eye durations during the shots taken by the athletes, an eye-tracking device attached to the head was used. The recorded data were examined with iMotions computer software, which can perform biometric analysis. In order to record the pupil movements of the athletes during their shooting, an eye tracker (Eye Tracker) attached to the athlete's head was used. During the research process, the natural shooting conditions of the athletes were not changed and the shots made by the athletes in their own routines were recorded as they existed. Each athlete's pistol shooting performance with and without 20 points was recorded with an eye tracker attached to the athlete's head. The data of pupil movements resulting from 40 shots of each athlete and 320 shots of all athletes in total were analyzed frame by frame with the imotions computer software used for biometric measurements. SPSS program was used for the statistical evaluation of the obtained data. The athletes’ quiet eye durations occurring when taking aim at the target were examined according to athletes’ characteristics (novice and elite) and the type of shot carried out (scored and unscored) by means of the independent samples t-test. The findings of the study revealed that the athletes had 25.3% longer quiet eye durations when firing scored shots than when firing unscored shots. Novice athletes exhibited 37.8% longer periods of focusing behaviour when firing scored shots than when firing unscored shots. Elite athletes displayed 21.26% longer periods of focusing behaviour when firing unscored shots compared with novice athletes. According to the results of the research, it can be said that in the sport of pistol shooting, giving priority to dry shooting training and conducting special exercises for developing quiet eye (QE) duration can contribute positively to the development of novice athletes’ shooting skills. On completion of the shot, the sport shooters’ pupils dilated on average by 2.85 mm at a rate of 32.5% compared to the situation at shot onset. Moreover, novice shooters’ pupils dilated more when firing scored shots than when firing unscored shots. According to the research results, it can be said that sports shooters engage in intensive cognitive processes while aiming and trigger pulling immediately before firing the shot. Novice shooters engage in more intensive cognitive processes when firing scored shots than when firing unscored shots. The volatility between the pupil-focusing behavior of amateur athletes with or without points was realized quite a lot compared to elite athletes. This situation shows that the effective focusing (quiet eye) pupil behavior of elite athletes during the aiming process does not change much according to whether the shot is scored or not. The fact that the pupil sizes of all athletes at the beginning of effective focusing to make their shots are larger at the end of effective focusing show that the athletes are under a certain cognitive load. When the findings obtained as a result of the research are evaluated; It is thought that more use of dry trigger (no points) training methods in shooting branch, pre-season camps and individual training periods will contribute to the effective focusing (QE) skills of shooters. It is expected that the use of dry trigger (no points) training methods in the shooting branch, pre-season camps and individual training periods will contribute to the effective focusing (QE) skills of shooters. It is thought that the effective use of the eye tracker during the training periods of the elite shooting athletes in order to detect the mistakes that the athlete is not even aware of will contribute to the improvement of the performance of the shooting athletes. It is envisaged that the eye tracker can be used in the skill selection processes of the shooting athletes in the Turkish Olympic Preparation Centers, so that it will be more possible for the candidate athletes to be directed to the right branches suitable for their abilities at the stage of becoming an elite or Olympic athlete. Future studies with shooting athletes will involve more extensive use of eye tracking system and other research instruments (eg EEG, EMG, HRV, etc.) to analyze together the different processes (mental, visual perception, coordination, etc.) involved in the performance of athletes. and it is appreciated that it will contribute to obtaining precise results.