Klasik Türk edebiyatında müşâ’are geleneği: Rodosçuklu Kömürkayazâde Fennî divanı ve Hayrabolulu Hasîb divanı örneği

Abstract

Klasik Türk edebiyatında müşâ’are türüne ait ele geçen metinlerin ve dolayısıyla çalışmaların azlığı, bu türde yazılmış manzumelerin nazire, müşterek şiir, münazara vb. türlerle karıştırılmasına sebep olmuş ve müşâ’arenin nitelikleri konusunda birliğe varılamamıştır. Çalışma giriş, dört bölüm, sonuç ve ek bölümden oluşmaktadır. Giriş bölümünde Klasik Türk edebiyatında hamilik geleneği, şair ve patron ilişkisi, şairlerin içinde bulunduğu edebî çevre ve bu bağlamda şiirlerin -yahut çalışmanın kapsamı gereği müşâ’arenin- söylendiği ortamlar üzerinde durulmuştur. Birinci bölümde öncelikle “Müşâ’are Nedir?” başlığı altında sözlükler ve tezkirelerde müşâ’arenin tanımına ve örneklerine yer verilmiştir. Klasik Türk edebiyatındaki örnekler incelenmeden önce “Arap Edebiyatında Müşâ’are” ve “Fars Edebiyatında Müşâ’are” başlıkları oluşturulmuştur. İkinci bölümde “Müşâ’are Benzeri Nazım Türleri” başlığı altında özellikle müşâ’are ile kavram olarak karıştırılan türler hakkında bilgi verilerek bu türler arasındaki benzerlik ve farklılıklara yer verilmiştir. Üçüncü bölümde müşâ’arede bulunan iki şairin, Rodosçuklu Kömürkayazâde Fennî ve Hayrabolulu Hasîb Efendi, hayatları hakkında bilgiler verilmiş, edebî kişilikleri üzerinde durulmuş ve söz konusu şairlerin müşâ’areleri karşılaştırılmıştır. Dördüncü bölüm, Fennî Divanı ve Hasîb Divanı’nın transkripsiyonlu metnini içermektedir. Çalışmanın sonunda yer alan ek bölümde divanların TEBDİZ (Tarih ve Edebiyat Metinleri Bağlamlı Dizin ve İşlevsel Sözlüğü) üzerinden yapılan veri girişinin çıktıları yer almaktadır.

In the Classical Turkish literature, obtained texts belong to the müşaare type and therefore the scarcity of studies, caused confusion between verse of the poem, joint poetry, debate and so on and could not be reached unity on müşaare qualities. The thesis consists of introduction, four parts, conclusion and additional parts. In the introduction, the tradition of patronage in Classical Turkish literature, the relationship between the poet and the boss, the literary environment the poets are in, and in this context, the environments in which the poems or the müşaare are told are discussed. In the first chapter, first of all, the definition and examples of the müşaare are given in dictionaries and tezkires under the heading “What is Müşaare” Before examining the examples in Classical Turkish literature, the titles of “Müşaare in Arabic Literature” and “Müşaare in Persian Literature” were created. In the second chapter information is given about types which is confused with müşaare as a concept, and the similarities and differences between these species are included under the title of “Verse types like müşaare”. In the third chapter, information about the lives of two poets who involved in müşaare, Rodosçuklu Kömürkayazade Fenni and Hayrabolulu Hasib Efendi, were given, their literary personalities were emphasized and their müşaare’s compared. The fourth section contains the transcribed text FenniDivanı and Hasib Divanı. In the additional section at the end of the study, the outputs of the data entry made through TEBDİZ (Contextual Index for History and Literature Texts and Functional Dictionary) of the divan’s are included.