Cumhuriyet ütopyasında ideal kent: Ankara, İstanbul, Bursa

Abstract

Bu çalışmanın amacı, Cumhuriyet Dönemi’nde (1923-1938) kentlerin ideal şekilde nasıl düzenlendiğini ortaya koymaktır. Cumhuriyet Dönemi’nde ideal kent arayışları, geçmişten kopan her yönüyle Batılılaşan yeni bir toplum meydana getirmeye yönelik mekânsal çabalardır. Bu çabalarla kentlerin, rasyonel bir düzen içerisinde modern görünüm kazanması amaçlanmıştır. Cumhuriyet Dönemi’nde ideal kent arayışları en belirgin olarak Ankara’da başlamıştır. Ulus devletin başkenti olarak Ankara, Cumhuriyet ideallerine göre yeniden inşa edilirken, İstanbul ve Bursa’da ise çeşitli dönüşümler yaşanmıştır. Nitel bir araştırma olan bu çalışmada, doküman analizi yapılarak Cumhuriyet’in çağdaş medeniyetler seviyesine ulaşma hedefi, bu üç kentte bir ütopyanın gerçekleştirilmesi bağlamında incelenmiştir. Çalışmada temel yaklaşım ise kentsel mekân ve ütopya arasındaki etkileşimin, dönemin söylemleri üzerinden analiz edilerek Ankara, İstanbul ve Bursa örneğinde incelemektir. Cumhuriyet Dönemi’nde bu üç kent; politik, stratejik, ticari ve turistik nedenlerden dolayı ideal şekilde inşa edilmeye çalışılmıştır. Ayrıca ideal şekilde inşa etme ve düzenlemenin arkasında, bir ütopyanın gerçekleştirilme arzusu yer almaktadır. Bu nedenle Ankara’nın yeni başkent olarak inşası gibi İstanbul ve Bursa’nın düzenlenmesi, eski yaşam şekillerinden kurtulup yeni yaşam şekline giren bir toplumun hızlı dönüşümünü de ortaya koymaktadır. Cumhuriyet Dönemi’nde bu dönüşümün, güçlü politik bir ivme ile birlikte ütopyacı bir arzunun mekânsal örnekleri olduğu görülmüştür.

The aim of this study is to show how cities were organized in an ideal way during the Republican period (1923-1938). In the Republican era, the quest for an ideal city was spatial efforts to create a new society detached from the past and westernized in all aspects. With these efforts, it was aimed that cities would gain modern appearance in a rational order. During the Republican period, the search for an ideal city began most prominently in Ankara. As the capital of the nation state, Ankara was rebuilt according to the ideals of the Republic, while various transformations were carried out in Istanbul and Bursa. In this qualitative research, using document analysis, the goal of the Republic to reach the level of modern civilization, in the context of the realization of a utopia in these three cities, is examined. The main approach of the study is to analyze the interaction between urban area and utopia area by examining the periodic discourses with the examples of Ankara, Istanbul and Bursa. During the Republican period, these three cities had been aimed to be built ideally for political, strategic, commercial and tourist reasons. Furthermore, behind the ideal construction and arrangement was the realization of a utopia. For this reason, the arrangement of Istanbul and Bursa, like the construction of Ankara as the new capital, also revealed the rapid transformation of a society that was getting rid of its old way of life and entering its new way of life. During the Republican period, this transformation was seen as spatial examples of a utopian desire, combined with a strong political momentum.