Deprem sonrası konut tercihlerinde kullanıcı bilincinin değerlendirilmesi: Gölcük/Değirmendere örneği

Abstract

İnsan, doğanın bir parçası olarak yapılı çevrede yaşamını sürdürürken doğal çevreye en az zararı vermelidir. Doğayla kurulan bu ilişkide zaman zaman güçlükler yaşanır. Doğa olayları bunların başında gelmektedir. Son yüzyıla kadar afetlerin oluşumu doğa olaylarına dayandırılırken, günümüzde beşeri nedenlerin etkisiyle afete dönüştüğü kaçınılmazdır. Yapı üretimi aktörlerinin ve konut kullanıcılarının afet sorumluluğu bilincinde olmaları, kentsel dirençliliği sağlayan en önemli sürdürülebilir değerlerdir. Tüm dünyada ve ülkemizde kısa sürede en çok yıkım ve hasara yol açan doğal afet depremdir. Ülke topraklarının büyük çoğunluğunun fay hattı üzerinde bulunması, yerleşim dokularının her koşulda depreme hazır olmasını gerektirir. Uygulanan planlar ve yönetmelikler, imar durumları gibi konular deprem güvenlikli konut üretici farkındalığının; ölçek, planlama ve yapı kalitesi gibi konular da kullanıcı deprem bilincinin oluşturulmasında etkilidir. 17 Ağustos 1999 Marmara Depremi, merkez üssü Gölcük başta olmak üzere ciddi yıkım ve hasara neden olmuştur. Deprem hasarları genelde; yanlış yer seçimi, uygun yapım sisteminin tercih edilmemesi, mevzuatların yetersizliği, malzeme ve işçilikteki kalitesizlik, denetim eksikliği gibi sorunlardan kaynaklandığı tespit edilmiştir. Tüm bu hataların başında, konut üretim sürecindeki aktörlerin ve bu konutları tercih eden kullanıcıların deprem güvenlikli konut üretimi konusunda bilinçlerinin halen yetersiz olduğunu göstermektedir. Yapılan çalışmada, deprem hasarlarına neden olan sorunları ortaya çıkarmak, deprem öncesi- sonrası yerleşim dokularını ve kullanıcı görüşlerini değerlendirmek hedeflenmiştir. Alan çalışması kapsamında seçilen Kocaeli ili Gölcük ilçesi Değirmendere bölgesinde farklı mekânsal gelişim süreci geçiren kıyıda ve güneyde yer alan iki ayrı adadaki yerleşim, anket sonuçlarına dayanan istatistiksel verilerle incelenmiş ve değerlendirilmiştir. Tezin ana amacı, deprem etkisi sonucunda değişen ve dönüşen konutların yapısal ve mekânsal özelliklerini içeren fiziksel dokusunun incelenmesidir. Bu konu alan çalışmasının temelini oluşturmuştur. Tezin alt amacında ise, güvenlikli yapılı çevre ilişkisinde kullanıcıların konut tercihinde yaşadığı sınırlılıkları içeren sosyo-ekonomik açıdan yerleşim dokusundaki sorunlar bütüncül olarak değerlendirilmiştir. Deprem olgusunun yapı-insan ara kesitinde fiziksel, sosyal ve ekonomik açıdan bütüncül sorunsalı disiplinler arası literatür çalışmalarıyla desteklenmeye çalışılmıştır.

As humans live in the built environment, which is a part of nature, they should induce the least damage to the natural environment. Often, difficulties are experienced in the relationship with nature. Natural events are one of these difficulties. While the disasters were due to natural events until the last century, they are the products of the human factor today. The disaster accountability awareness of construction actors and housing occupants is the most important factor for sustainability that allows urban resilience. Earthquake is a natural disaster that leads to highest destruction levels and damages within a short time on earth. The fact that the majority of Turkish lands are located on fault lines requires earthquake readiness for all settlements. Issues such as the plans and regulations, zoning status are effective on the awareness of earthquake-safe housing builders, and issues such as scale, planning and building quality are effective on the development of earthquake awareness of the occupants. The August 17, 1999 Marmara Earthquake led to serious destruction and damages especially in Gölcük, located on the epicenter of the quake. It has been determined that earthquake damage is associated with problems such as wrong location, inadequate construction system and legislation, poor material and workmanship quality, and lack of inspection. The first mistake of all is the lack of earthquake awareness among the construction actors and the occupants who purchased these houses. The present study aims to determine the problems that lead to earthquake damage and to analyze the housing patterns and occupant views before and after the earthquake. The settlements on two separate islands located on the coast and in the south, which have undergone different spatial development processes in the Değirmendere region of the Gölcük district in Kocaeli province are selected in the scope of the field study. The data obtained in the cases study through the survey are analyzed and evaluated through statistical tests. The main aim of the thesis is to examine the physical housing texture, which was altered and transformed due to the earthquake, including the structural and spatial properties. The secondary aim of the thesis is to analyze the socio-economic problems in the settlement, which included the limitations of the occupants in housing choices within the context of safe built environment with a holistic approach. The holistic physical, social and economic research problem about the earthquake phenomenon is supported with an interdisciplinary literature review based on the building-human subinterface.