Türkiye’deki çevresel etki değerlendirmesi (ÇED) süreçlerinin karar alma süreçlerine etkisinin atık yönetim projeleri özelinde araştırılması

Abstract

Çalışmanın genel amacı Türkiye’deki Çevresel Etki Değerlendirme (ÇED) süreçlerinin ve alınan kararların çevresel bozulma üzerindeki etkisini belirlemek, sürecin güçlü ve geliştirilmeye açık yönlerini ortaya koymaktır. Aynı zamanda ÇED raporları içeriğindeki geliştirilmeye açık yönleri atık yönetim projeleri üzerinden belirlemek amaçlanmıştır. Bu çalışmada 1993 yılından beri ÇED süreçleri yürüten Türkiye’nin yirmi sekiz yıllık ÇED uygulamaları incelenmiştir. Bu bağlamda yedi defa değişen ÇED Yönetmeliğindeki süreç, akış diyagramları ile ifade edilmiş, yönetmeliklerdeki değişiklikler karşılaştırılmalı olarak irdelenmiştir. Değişen ÇED Yönetmelikleri süreç içinde “Yönetmelikte Değişiklik Yapılmasına Dair Yönetmelik’ler ile de on altı defa tekrar revize edilmiştir. Çalışmada 1993-2021 yıllarındaki Türkiye’de alınan tüm ÇED kararları yıllara, sektörlere, karar sonuçlarına ve bölgelere göre değerlendirilmiş Türkiye’deki proje yatırımlarındaki eğilim ÇED istatistikleri üzerinden ele alınmıştır. Buna göre ÇED için yapılan başvuruların %87’sinin ÇED Gerekli Değildir, %13’lük kısmın ÇED Gereklidir kararı aldığı görülmüştür. ÇED Gereklidir kararı alan projelerin %99’unun yatırım izni ÇED Olumludur kararı ile onaylanmıştır. En fazla yatırım yapılan sektörün “Enerji” sektörü olduğu, en fazla yatırım yapılan bölgenin ise “Marmara Bölgesi” olduğu görülmüştür. Çalışma kapsamında uygulama alanı olarak seçilen atık sektörüyle ilgili otuz beş adet ÇED projesi incelenmiştir. Bu raporların etkinliğinin ve verimliliğinin tespiti için Lee-Colley İnceleme Paketinden uyarlanan kriterlere göre puanlamada dört ana başlık altında kırk üç kriter belirlenmiştir. Yüz puan üzerinden yapılan değerlendirmede her kriterin raporlardaki etki ve önem düzeyine göre puan verilmiştir. İncelenen raporların %63’ünün proje ve çevre tanımı, rapor sonuçların iletilmesi gibi yönlerinin güçlü, temel etkilerin ayrıntılı belirtilmesi ve halkın katılımı çalışmalarında eksik olduğu görülmüştür. Çalışma sonucunda Türkiye’deki ÇED sürecinde geliştirilmesi gereken yönler SWOT analiziyle ortaya konmuştur.

The general purpose of the study is to determine the impact of Environmental Impact Assessment (EIA) processes and decisions taken on environmental degradation in Turkey and to reveal the strengths and weaknesses of the process that are open to development. At the same time, it is aimed to determine the aspects that are open to development in the content of EIA reports through waste management projects.In this study, the twenty-eight-year EIA practices of Turkey, which has been carrying out EIA processes since 1993, are examined. In this context, the process in the EIA Regulation, which has been changed seven times, has been expressed with flow diagrams, and the changes in the regulations have been examined comparatively. The amended EIA Regulations have been revised sixteen times in the process with the “Regulation on Amendments to the Regulation”.In the study, all EIA decisions taken in Turkey in the years 1993-2021 were evaluated according to years, sectors, decision results and regions, and the trend in project investments in Turkey was considered through EIA statistics. According to this, it was seen that 87% of the applications for EIA were not required by EIA and 13% were decided to apply for EIA. The investment permit of 99% of the projects that received an EIA Approval decision was approved by an EIA Positive decision. It has been seen that the most invested sector is the “Energy” sector and the most invested region is the “Marmara Region”.Within the scope of the study, thirty-five EIA projects related to the waste sector selected as the application area were examined. In order to determine the effectiveness and efficiency of these reports, forty-three criteria were determined under four main headings in scoring according to the criteria adapted from the Lee-Colley Review Package.In the evaluation conducted over one hundred points, points were given according to the level of impact and importance of each criterion in the reports. It was found that 63% of the examined reports lacked a strong, detailed description of the main impacts and public participation studies of aspects such as project and environmental definition, transmission of report results. As a result of the study, the aspects that need to be developed in the EIA process in Turkey have been revealed by SWOT analysis