Döviz kuru davranışı, alternatif modeller: Türkiye örneği

Abstract

Bu tezde, Türkiye için döviz kurunun uzun dönem davranışı incelenmektedir. Tez dört farklı yaklaşımdan oluşmaktadır. Birinci yaklaşımda, PPP'nin uzun dönemde geçerliliği, hem tüketici ve hem de toptan eşya fiyat endeksi tabalı, TL/$ reel döviz kurunun durağan dışılığı sınanarak ele alınmaktadır. Durağan dışılık sınamalarında mevsimsellik, yapısal kırılma, aykırı değer ve varyans oranlarına ilişkin son gelişmeler dikkate alınmaktadır. Reel döviz kurun durağan dışılığının sınanaması için 1985:01-2007:09 dönemini kapsayan aylık veriler kullanılmıştır. Birinci yaklaşımda, PPP'nin geçerliliği yönünde güçlü bir bulunamamuştır.İkinci yaklaşımda, zaman serilerindeki yapısal kırılmaların varlığını dikkate alan Johansen ve diğerleri (2000) eştümleşim yordamı kullanılarak PPP'nin geçerliliği incelenmektedir. Önceki yaklaşımda olduğu gibi hem tüketici ve hem de toptan eşya fiyat endeksi tabanlı reel döviz kurları dikkate alınmakta ve 1985:01-2007:09 dönemi aylık verileri kullanılmaktadır. Ampirik çözümleme sonucunda Toptan eşya fiyat endeksi tabanlı reel kur için PPP'nin çok zayıf uyarlamasının geçerli olduğu bulunurken, tüketici fiyat endeksi tabanlı reel kur için PPP'nin geçerliliği konusunda herhangi bir kanıt bulunamamıştır.Üçüncü yaklaşım, 1986:1-2006:3 dönemi çeyrek yıllık verileri için, reel döviz kurlarında süreğenliğe yol açtığı düşünülen ticarete konu olmayan malların fiyatları ile reel döviz kuru arasındaki uzun dönemli ilişkiyi belirlemeyi amaçlamaktadır. Teorik olarak yurtiçi ticarete konu olmayan malların fiyat düzeylerinin reel döviz kurları üzerinde pozitif, yurtdışı ticarete konu olmayan malların fiyat düzeylerinin negatif etkiye sahip olması beklenmektedir. Tahmin için hem Johansen ve diğerleri (2000) ve hem de Pesaran ve diğerleri (2001) eştümleşme yordamları uygulanmaktadır. Her iki eştümleşme yordamı reel döviz kuru ile ticarete konu olmayan malların göreli fiyatları arasında bir uzun dönemli ilişkinin varlına işaret etmesine karşın, sadece Johansen ve diğerleri (2000) yordamından ekonomik beklentilerle uyumlu sonuçlar elde edilmiştir.Mal ve varlık piyasalarını birlikte ele alan son yaklaşım, tüm uluslararası parite koşullarının, yani Satınalma Gücü Paritesi, faiz oranları paritesi ve Fisher Paritesi, müşterek olarak geçerliliğini araştırmaktadır. Çalışmada Johansen ve diğerleri (2000) eştümleşme yordamı kullanılarak 1990:01-2006:07 dönemi aylık verileri ile üç uluslararası parite koşulunun geçerliliği müşterek olarak sınanmaktadır. Ampirik sonuçlara göre sistemde üç tane eştümleştirici ilişki tahmin edilmiş, fakat uluslararası parite koşullarının geçerliliği yönünde herhangi bir kanıt bulunamamıştır. Sistemdeki üç eştümleştirici ilişki, başka uzun dönem dengelerinin varlığını ima etmektedir.

This dissertation investigates the long-run determinants of exchange rates for Turkey. The dissertation is composed of four essays. The first essay investigates univariate time series properties (i.e. unit root, seasonality, structural breaks, outliers, variance ratios) of the consumer prices and whole sale prices based TL/$ real exchange rates and tests whether PPP holds in the long-run. By using the monthly data covering the period 1985:01-2007:09, it is found that there are not strong evidences in favor of PPP for Turkey.The second essay analyse the relative version of PPP in a multivariate cointegration framework using Johansen et al. (2000) cointegration procedure, which permits structural breaks in time series data. As in the first essay two different TL/$ real exchange rates are considered and it is found that a weaker version of PPP holds for the whole sale prices based TL/$ real exchange rate. Consumer prices based TL/$ real exchange rate does not provide any evidence in favor of PPP.The third essay aims to estimate long-run relationship between real exchange rates and relative non-traded good prices for the quarterly data covering the period 1986:1-2006:3. It is argued that foreign non-traded good prices have negative effects on real exchange rates, while domestic non-traded good prices have positive effects. To estimate this relationship both Johansen et al. (2000) and Pesaran et al. (2001) cointegration procedures are used. Although, both cointegration procedure indicate that there is a long-run relationship between real exchange rates and relative non-traded good prices, only results of Johansen et al. (2000) satisfy the expectations.The last essay asks whether international parity conditions named purchasing power parity, interest rate parity and Fisher parity holds jointly. By using Johansen et al. (2000) cointegration procedure international parity conditions are tested jointly for the monthly data covering 1990:01-2006:07. According the empirical results there are three cointegrating relationship in the system, but international parity conditions do not hold in the long-run. Three cointegrating relationships imply the presence of other long-run equilibrium relationships in the system.