Şah Veliyyullah Dihlevî'nin Hüccetullahi'l-Bâliğa adlı eserindeki Hikmet-i Teşrî' anlayışı

Abstract

Tez çalışmamızın konusu Şah Veliyyullah Dihlevî'nin (ö. 1762) Hüccetullahi'l-Bâliğa adlı eserindeki hikmet-i teşrî' anlayışının incelenmesidir. Şah Veliyullah 18. Yüzyılın müceddidi kabul edilen, yaşadığı dönemin siyasi, sosyal ve dini şartlarının olumsuzluğu karşısında büyük bir ıslah ve tecdit faaliyeti gösteren ve bunun gerçekleştirilmesinde de ciddi anlamda başarı sağlayan Hindistanlı bir İslâm âlimidir.Şah Veliyyullah tüm İslâmî ilim dallarında birçok eser kaleme almıştır. Ancak onun İslâm dünyasında tanınmasına vesile olan eseri Şer'î Hükümlerin hikmetleri ve İslâm Şeriatının felsefesi üzerine kaleme almış olduğu Hüccetullahi'l-Bâliğa adlı eseridir. Dihlevî'nin bu eseri hikmet-i teşrî'i konu edinen ilk müstakil eser olma özelliğini bünyesinde barındırmakla birlikte, sahip olmuş olduğu yetkin ilmî kişiliği sayesinde eser, alanında en muteber olma özelliğini de göstermektedir. Dihlevî'nin kaleme almış olduğu eserinin değeri ulema tarafından takdir edile gelmiştir ve kendisinden önce de benzeri bir eserin bulunmadığı ifade edilmiştir.Hikmet-i teşrî' ilmi şerî hükümler ile amaçlanan maddi manevi fayda, kamu yararı ve maslahatı demektir. Bu ilim İslâm dininin şer'î ahkâmı ile gerçekleştirmek istediği gayelere ve maslahatlara ışık tutuyor olmasından dolayı İslâm dininin bütüncül bir şekilde kavranmasına ve müminin daha şuurlu bir hal almasına vesile olur.

This thesis deals with the idea of hikmat-i taşriī in the book Hujjat Allah al-Bāliga by Shah Valiyyullah Dihlawī. Shah Valiyyullah was an Indian Muslim scholar who has been considered al-mujaddid (renewer) of the 18th century, and played very important roles in renewing the religious, political and social conditions of his time. Although he wrote many books in all the Islamic fields, he is famous for his book Hujjat Allah al-Bāliga, which focused on the divine wisdom (hikmat-i taşriī) of the religious commands and the philosophy of Islamic Law. This book was the first separate work on hikmat-i taşriī. This book was appreciated by the Muslim scholars and considered to be unique throughout the history to its time. Hikmat-i taşriī means the corporeal and spiritual benefit, public interest and advantage aimed by the religious commands. Shedding light on the aims of the religious commands of Islam, this science is useful for the understanding Islam as a whole.