Alternatif yatırım araçları ile hisse senedi fiyatları arasındaki ilişkinin doğrusal olmayan eşbütünleşme analizi ile incelenmesi: Türkiye örneği

Abstract

Doğrusal zaman serisi yöntemleri ekonometri literatüründe sıklıkla kullanılmaktadır. Fakat iktisadi ve finansal değişkenlerin modellenmesinde doğrusal yöntemler yetersiz kalabilmektedir. Bundan dolayı, değişkenlerin asimetrik etkilerinin belirlenmesinde doğrusal olmayan yöntemlerin tercih edilmesi daha doğru olmaktadır. Bu çalışmanın amacı; Türkiye için 2003Q1-2021Q3 dönemine ait çeyreklik veriler kullanarak hisse senedi fiyatları ile alternatif yatırım araçları arasındaki asimetrik ilişkiyi doğrusal olmayan ARDL (NARDL) modeli yaklaşımıyla incelemektir. Bu doğrultuda, tezin ilk bölümünde analizde kullanılan değişkenlere ait genel bilgiler ele alınmıştır. Tezin ikinci bölümünde uygulamada kullanılan ekonometrik metodoloji anlatılmıştır. Tezin üçüncü bölümünde ise uygulama ve bulgular yer almaktadır. Çalışmada karşılaştırma yapmak amacıyla hem doğrusal hem de doğrusal olmayan ARDL modelleri tahmin edilmiştir. Her iki yaklaşımda da hisse senetleri ile alternatif yatırım araçları arasında uzun dönemli bir ilişki tespit edilmiştir. Doğrusal ARDL modelinde altın, döviz ve faiz oranlarındaki pozitif ve negatif değişmelere BIST100 endeksi kısa ve uzun dönemde aynı tepkiyi verdiği, doğrusal olmayan ARDL modelinde ise pozitif ve negatif değişimlere farklı tepkiler verdiği sonucuna ulaşılmıştır. Ayrıca yapılan Hatemi-J (2012) asimetrik nedensellik testi sonuçlarına göre değişkenler arasında asimetrik nedensellik ilişkisine rastlanmıştır. BIST100 endeksinin pozitif bileşenlerinden altın fiyatlarının pozitif ve negatif bileşenlerine, BIST100 endeksinin negatif bileşenlerinden altın fiyatlarının pozitif, faiz oranlarının ise negatif bileşenlerine doğru bir nedensellik ilişkisi bulunmuştur. Altın, döviz ve faiz oranlarının pozitif bileşenlerinden BIST100 endeksinin negatif bileşenlerine doğru nedensellik varken, altın, döviz ve faiz oranlarının negatif bileşenlerinden BIST100 endeksinin pozitif bileşenlerine doğru bir nedensellik ilişkisi tespit edilmiştir.

Linear time series models are frequently used in econometrics literature. However, linear methods may be insufficient in modeling economic and financial variables. Therefore, it is more accurate to prefer nonlinear methods in determining the asymmetric effects of these variables. The aim of this thesis is to analyze the asymmetric relationship between alternative financial instruments and stock prices of Turkey with the Nonlinear ARDL model approach by using quarterly data for the period 2003: Q1-2021Q3. In this respect, general information related to variables is discussed in the first section of the thesis. In the second section of the thesis, the econometric methodology used in the method is explained. Method and results take part in the third section of the thesis. In the study, both linear and nonlinear ARDL models are estimated for making a comparison. A long-term relationship has been determined between alternative financial instruments and stock prices in both models. While the BIST 100 index gives the same response in the short and the long run to positive and negative changes in gold, exchange rate, and interest rates, the nonlinear ARDL model responds differently to positive and negative changes. Additionally, according to the results of the Hatemi-J (2012) asymmetric causality test, an asymmetric causality relationship is found between the variables. A causal relationship is found from the positive components of the BIST100 index to the positive and negative components of the gold prices and found from the negative components of the BIST 100 index to the positive components of gold prices and the negative components of interest rates. While there is causality from the positive components of gold, exchange rate and interest rates to the negative components of the BIST100 index, a causality relationship is found from the negative components of gold, exchange rate, and interest rates to the positive components of the BIST100 index.