Türkiye ekonomisinin gelişmesinde tarımın rolü: Eşbütünleşme analizi

Abstract

Bu çalışmada, 1923–2004 dönemi için Türkiye ekonomisi’nin gelişme sürecinde sektörler arasındaki ilişkiler ve yapısal değişikliklerin sektörler üzerine etkileri, hem kuramsal hem de ekonometrik modeller ile analiz edilmiştir. Sektörler arasındaki karşılıklı bağımlılık ve etkileşim, yapısal kırılmaları da dikkate alan Johansen ve ark. (2000) eşbütünleşme testi ile araştırılmıştır. Bu test sonucunda sektörel gelir serileri arasında, düzeydeki değişmelere olanak sağlayan bir eşbütünleştirici vektör bulunmuştur. Sektörlerin ekonomik sistem içinde endojen olarak belirlenmesi, her bir sektör arasında etkileşim olduğunu göstermektedir. Ekonomik gelişme sürecinde reel sektör olan tarım ve sanayinin, hizmet sektörünü belirlediğini ancak bu süreçte etkileşimin tek yönlü olmadığı bulunmuştur. Sanayi ve tarım sektörlerinin hizmet sektöründen yüksek düzeyde etkilendiği ve hizmet sektörünün ekonomiyi yönlendirici bir sektör olduğu ortaya konulmuştur.

In this study, relationships between sectors and effects on sectors of structural changes were analyzed by both theoretical and econometrics models in the process economic development of Turkish economy during the periods of 1923–2004. Mutually linkages and interactions between sectors inquired with tests for cointegration are applied. The cointegration procedure of Johansen et al. (2000), which permits multiple structural breaks, is used. Result show that there exists a single cointegrating vector between sectoral GNPs. In case of sectors determined as endogenous shows the interaction among each sector in economic system. Agriculture and industry sectors that are accepted as real sector determine service sector during economic development, however, their interaction is not one way at this process. Industry and agriculture sectors influence high level from service sector and it detects conducting a sector in the Turkish economy.