Çocuk ve ergenlerde irritabilite: Duygusal reaktivite indeksi'nin Türkçe geçerlilik güvenilirlik çalışması

Abstract

İrritabilite, engellenmeye yanıt olarak öfke eşiğinin düşük olması, kendisinin ya da çevresinin zarar görebileceği düzeyde olan sinirliliğe eğilim, sinirlilik durumunun uzun sürmesi olarak tanımlanmaktadır. İrritabilite birden fazla tanı için bir semptom olarak listelenirken, irritabilitenin tanımı DSM-IV TR'de yer almamıştır. Birçok psikiyatrik hastalıkta olduğu gibi Anksiyete Bozuklukları'nda özellikle de Yaygın Anksiyete Bozukluğu'nda (YAB) irritabilite bir semptom olarak karşımıza çıkmaktadır. Bununla birlikte, DSM-5 çalışma grubunun yoğun ilgisine rağmen irritabilitenin ölçütleri üzerine araştırmalar sınırlı olmuştur. Bu boşluğu doldurmak maksadıyla çocuk-ergen ve onların ailelerinden irritabilite ile ilgili karşılaştırılabilir bilgi toplamamızı sağlayacak olan Duygusal Reaktivite İndeksi (DRİ) tasarlanmıştır. Bu çalışmada, çocuk ve ergenlerde irritabiliteyi değerlendiren DRİ'nin Türkçe'ye uyarlanması, geçerlilik ve güvenilirliğine yönelik verilerin toplanması amaçlanmıştır. Çalışmamızın örneklemini 2015-2016 öğretim yılında Bursa İl merkezindeki 3 lisede ve 3 ilköğretim okulunda eğitim gören 1300 öğrenci ve ebeveynleri oluşturmuştur. Araştırmanın verileri, Bilgi Toplama Formu¸ Çocukluk Çağı Anksiyete Tarama Ölçeği'nin (ÇATÖ) ebeveyn ve çocuk formu, DRİ'nin çocuk-ergen ve ebeveyn formu kullanılarak toplanmıştır. ÇATÖ çocukluk çağı anksiyete bozukluklarını tarama amacıyla kullanılan bir ölçektir. DRİ'nin kriter geçerliliğini belirlemek amacıyla (irritabilite ile anksiyete bozuklukları arasındaki ilişki düşünülerek) ÇATÖ kullanılmıştır. Çalışmamızın sonucunda ÇATÖ (ÇATÖ'nün YAB alt ölçeği de dahil) ile DRİ arasında korelasyon görülmesinden dolayı (p<0,001), DRİ'nin kriter geçerliliğini sağladığı kabul edilmiştir. Gerek iç tutarlılık, gerekse test-tekrar test güvenilirliği incelemesi sonucunda, DRİ'nin güvenilir bir ölçek olduğu görülmüştür. Sonuç olarak, DRİ Türkiye'deki çocuk ve ergenlerde irritabilite semptomlarını değerlendirmek için uygun yeni bir ölçektir. Bizim sonuçlarımız DRİ'nin Türkçe versiyonunun ölçümlerinin Türk toplumunda geçerlilik ve güvenilirlik açısından orjinal DRİ ile çok benzer olduğunu göstermiştir. Ayrıca çalışmamız Türk toplumunda klinik olmayan örneklemde doğrudan irritabiliteyi değerlendiren ilk çalışma olma özelliği de taşımaktadır.

Irritability is defined as the low threshold of anger in response to be blocked, as a tendency to nervousness at a level that can damage himself/herself or his/her relatives around, or as a protracted period of nervousness. While irritability is listed as a symptom of multiple diagnoses, irritability definition was not included in DSM-IV TR. Irritability is encountered as a symptom in anxiety disorders, especially in generalize anxiety disorder, as in many psychiatric disorders. Furthermore, despite the strong interest of DSM-5 working group, research on irritability criteria stayed limited. In order to fill this gap, Affective Reactivity Index (ARI) which will provide us to collect comparable information from children-adolescents and their families about irritability was designed. In this study, Turkish adaptation of ARI which evaluates irritability in children and adolescents, and data collection intended for its validity and reliability was aimed. The sample of this study comprised 1300 students who study at 3 high schools and at 3 primary schools in the centre of Bursa, and their parents. The data of the research were collected by using Information Collecting Form, parent and children forms of The Screen for Child Anxiety Related Emotional Disorders (SCARED) and ARI's children-adolescent and parent forms. Childhood Anxiety Screening Scale is a scale using for the purpose of childhood anxiety disorders screening. In order to determine the criterion validity of ARI, Childhood Anxiety Screening Scale was used (with considering the relationship between anxiety disorders and irritability). As a result of our work, since a correlation between SCARED (including Generalized Anxiety Disorder subscale of SCARED) and ARI was seen (p<0,001), it was accepted that ARI provided the criterion validity. As a result of analysis of both internal consistency and test-retest reliability, it was seen that ARI was a reliable scale. Consequently, ARI is a new, appropriate scale to evaluate irritability symptoms in children and adolescents in Turkey. Our results showed that measurements of Turkish adaptation of ARI was similar with original ARI in Turkish society in terms of validity and reliability. Our study also bears the distinction of being the first study to evaluate irritability directly in non-clinical sample in the Turkish society.