Ebû Hanîfe'nin kader, insan fiilleri ve büyük günah hakkındaki görüşleri

Abstract

Ehl-i Sünnet'in itikadî görüşlerinin teşekkülünde, şüphe yok ki, ilk ciddi isim, Ebû Hanîfe (150/767)'dir. O, ilk dönemin belli başlı itikadî meseleleri üzerinde, değişik görüşlere mensup âlimlerle yaptığı tartışmalarda İslâm ümmetinin çoğunluğu tarafından benimsenen itikadî ilkeleri ortaya koyup güçlü delillerle savunmuştur. Özellikle onun kader, insan fiilleri ve yaratılması problemi, insanın ihtiyâri fiilleri konularında Mu'tezile, Kaderiyye, Cebriyye ile tartıştığı bilinmektedir. O, bu akımların probleme ilişkin itikadî tercihlerini reddetmek için çaba sarf etmiştir. ?Büyük günah? konusuna açıklık getirirken ise, imanın tarifi, iman- amel ayrımından hareketle büyük günah işleyenin imandan çıkmayacağını dile getirmiş ve bu görüşünden dolayı ircâ ile ilişkilendirilmiştir. Ebû Hanîfe'nin kader, insan fiilleri ve yaratılması problemi (halk-kesb), insanın ihtiyârî fiilerindeki etkisi, ?büyük günah? ve diğer itikadî görüşleri ile Ehl-i Sünnet inancının oluşmasına öncülük ettiği açıktır. İşte bu çalışmada biz, Ebû Hanîfe'nin ilgili görüşlerini ele almaya çalıştık. Bu çalışmanın geçmişte de ele alınan bu konulara yeni bir katkı sağlayacağını ümit ediyoruz.

Certainly, the first important name in forming Ahl-al- Sunnah’s theological ideas is Ebû Hanîfe (150/767). In the discussions, developed between him and the scholars who had various ideas about the main theological problems discussed in the formative period of kalam, he defended with vibrant arguments the theological ideas adopted by the majority of Islamic Ummah. Especially, it is known that he made discussions with Mu’tazila, Qadariyya, Jabriyya about predestination, human acts and their creation and the human will in his voluntary acts. He tried to reject the convictal preferences of this theological schools. He defined by explaining the problem “ kebire” (major sin) based on his definition about faith and faith-act (amel) seperation, he accented that human who commit “kebire” (major sin) don’t lose their faith. Because of that opinion about “kebire” (major sin), he was qualified with “ircâ”. It is clear that Ebû Hanîfe’s ideas about predestination, human acts and their creation (halk-kesb), human will in his valuntry acts, “kebire” (major sin) and his other theological ideas, formed Ahl- al- Sunnah’s theological principles. In this study we tried to investigate Ebû Hanîfe’s ideas about above mentioned problems. We hope that this study will contribute this area of Islamic theology.