Tanzimat Dönemi Osmanlı hukukunda ispat vasıtaları

Abstract

İslam hukukunda başlıca şahitlik, ikrar, yemin ve yeminden kaçınma olmak üzere dört başlık altında ele alınabilecek olan ispat vasıtaları, klasik dönem Osmanlı hukukunda da aynı şekilde benimsenmiş ve esaslı bir değişikliğe uğramadan uygulanagelmiştir. Tanzimat dönemine gelindiğinde ise bu alanda köklü değişikliklere gidilmiştir. Bir yandan özellikle şer’iyye mahkemelerindeki davaların yargılama usullerine ilişkin Mecelle’nin ilgili kitapları kabul edilmiş, ardından da 1917 tarihinde yine bu alana dair hususi bir kararname yayınlanmıştır. Diğer yandan da nizamiye mahkemeleri açısıdan, ilk olarak ticari yargılamalara ilişkin ticari yargılama usulü kanunu çıkarılmış, ardından da hem hukuk hem ceza davalarında uygulanacak usulleri içeren iki ayrı yargılama usulü kanunu aynı yıl içinde kabul edilmiştir. Özellikle anılan son üç düzenlemenin Batı kökenli olması, ispat vasıtaları konusunda kayda değer yeniliklerin Osmanlı hukuk sistemine girmesine sebep olmuştur. Çalışmanın ilk bölümünde yaklaşık beş yüz yıl boyunca geçerli kalmış olan klasik dönem Osmanlı hukukunda ispat vasıtaları konusu incelenmiş, ardından gelen bölümlerde de sayılan kanuni düzenlemeler kapsamında ispat vasıtalarının hangi hükümlere tabi kılındığı tek tek ele alınmıştır. Bu sırada klasik döneme kıyasla ne gibi değişikliklere gidildiği de karşılaştırmalı olarak incelenmiştir. Böylece Tanzimat dönemi Osmanlı yargılamalarında ispat vasıtalarının aldığı görünüm hakkında kapsamlı bir çalışma ortaya konmaya çalışılmıştır.

Testimony, confession, oath and evasion of oath are mainly the four means of proof in the Islamic law. These had been adopted by the classical period Ottoman law likewise and had been implemented without any considerable change. However, essential amendments made in the Tanzimat period. Namely, as for the trials in the sharia courts, Mecelle’s books of procedure has been promulgated and also a spesific regulation enacted later, in 1917. Besides, as for the nizamiye court trials, firstly the commercial procedural code has been made and then, two different procedural code had been enacted in the same year both for the civil and criminal cases. As because the last three regulations were mainly western based, significant reforms get involved in the Ottoman law system. The means of proof in the classical period of Ottoman law which had been implemented about five hundred years has been examined in the first section of the study. The means of proofs within the scope of the above-named legal regulations have been studied in the latter sections. Meanwhile it has been tried to make a comparison between classical and Tanzimat period. Thus, it is tried to present a comprehensive study about the means of proof’s structure in the Tanzimat period Ottoman law.