Evli çiftler arasında kronik hastalıklara ve yaşam tarzı faktörlerine ilişkin eş uyumu

Abstract

Evli çiftler birbirlerinin sağlıklarını ve sağlıkla ilgili yaşam tarzlarını etkilemektedir. Bu alanda yapılan birçok araştırmada evlilik, olumlu sağlık davranışları ve olumlu fiziksel sağlıkla ilişkili bulunmuştur. Eşlerin genellikle benzer risk faktörlerine sahip olduğu ve evlilik süresi arttıkça benzerliklerinin artma eğiliminde olduğu gösterilmiştir. Bu çalışmanın amacı evli çiftler arasında kronik hastalıklara ve bu hastalıklara neden olduğu bilinen değiştirilebilen davranışsal risk faktörlerinden sigara içme, egzersiz ve beslenme alışkanlıkları gibi ortak yaşam tarzı faktörlerine ilişkin eşler arasındaki uyumun saptanmasıdır. Araştırma Bursa ilinde yer alan 36 Nolu Ertuğrul Eğitim Aile Sağlığı Merkezi (ASM), Osmangazi Yunuseli ASM ve Gemlik 8 Nolu Şehit Ömer Halisdemir ASM’lerinde yürütülmüştür. Kasım 2020-Ocak 2021 tarihleri arasında herhangi bir şikayetle başvuran ve eşlerden en az birinde bir kronik hastalık olan 40 yaş ve üzeri 171 evli çift çalışmaya dahil edilmiştir. Katlımcılara ilk kısmı demografik verilerin yer aldığı genel bilgiler bölümü, ikinci kısımda biyolojik risk faktörleri ile ilgili sorular, üçüncü kısımda tütün ve alkol kullanımıyla ilgili sorular ve son kısımda Sağlıklı Yaşam Biçimi Davranışları Ölçeği II (SYBDÖ-II)’nin ‘Beslenme, Fiziksel aktivite ve Sağlık sorumluluğu’ alt boyutları olmak üzere 4 bölümden oluşan bir anket uygulanmıştır. Çalışmamızda evli çiftlerde sosyodemografik özelliklerden yaşın uyumlu olduğu görülmüştür (r=0,892, p<0,001). Kronik hastalık risk faktörlerinden; değiştirilemeyen biyolojik özellikler olan çocukluk çağında şişman olma, ailede kronik hastalık varlığı, ailede erken yaşta kalp krizi öyküsü varlığı açısından evli çiftlerin uyumlu olduğu saptanmış (p=0,263; p=0,053; p=0,504); çalışmamıza katılan çiftlerin benzer sosyokültürel yapıda insanlarla evlenme eğilimi olduğu görülmüştür. Evli çiftlerin beden kitle indekslerinin (BKİ) uyumlu olduğu belirlenmiştir (r=0,208, p<0,05). Çalışmamızdaki evli çiftlerin yaşam tarzı risk faktörlerinden sigara ve alkol kullanımı açısından uyumlu olmadığı saptanmıştır (p<0,001). Çalışmamıza katılan çiftlerin sağlıklı yaşam biçimi davranışlarından beslenme, fiziksel aktivite, sağlık sorumluluğu, SYBD IX II ölçeği toplamı açısından uyumlu olduğu ve evlilik süresi arttıkça eşlerin beslenme alışkanlıklarındaki uyumun arttığı belirlenmiştir (sırası ile r=0,577; r=0,456; r=0,524; r=0,598; p<0,01). Çalışmamızda hiperkolestrolemi ve koroner arter hastalığı eşler arasında uyumluyken (p=0,265; p=0,090); eşler arasında kronik hastalık varlığı, hipertansiyon ve diyabet açısından uyum tespit edilememiştir (p<0,001; p=0,030; p=0,044). Sonuç olarak, evli çiftlerin sağlıklı yaşam biçimi davranışları ve BKİ açısından uyumlu olduğu ve evlilik süresi arttıkça eşlerin sağlıklı yaşam biçimi davranışlarından beslenme alışkanlıklarının uyumunun arttığı görülmüştür. Bu nedenle kronik hastalık riskini azaltmaya yönelik yaşam tarzı değişikliği müdahalelerinde bireylere yönelik yaklaşım yerine çiftleri birlikte hedeflemek daha etkili olacaktır.

Married couples affect each other's health and health-related lifestyles. Many studies have found that marriage is associated with positive health behaviors and physical health. It has been shown that couples generally have similar risk factors and their similarity tends to increase as the duration of marriage increases. The aim of this study is to determine the concordance between spouses regarding common lifestyle factors such as smoking, exercise and dietary habits, which are known to cause chronic diseases and changeable behavioral risk factors known to cause these diseases. The research was conducted in Bursa Ertuğrul Family Health Center (FHC) No: 36, Osmangazi Yunuseli FHC and Gemlik Şehit Ömer Halisdemir FHC No:8 between November 2020 and January 2021. 171 married couples whose at least one of the spouses having chronic disease at the age of 40 and above were enrolled. A questionnaire form consists of 4 sections: the general information section with demographic data, the section with questions about biological risk factors, tobacco and alcohol usage, and the 3 sub-dimensions of the Healthy Lifestyle Behaviors Scale II (HLBS-II) which are 'Nutrition, Physical Activity and Health responsibility' were used to obtain specific data. In our study, age which is one of the sociodemographic characteristics was found to be concordant in married couples (r=0,892; p<0.001). Spouses were found to be concordant regarding chronic disease risk factors, unchangeable biological features such as obesity in childhood, existence of chronic disease in family, presence of a family history of heart attack at an early age (p=0,263; p=0,053; p=0,504). Couples who were involved in our research was found to have tendency to marry with people who have similar sociocultural background. Body mass index (BMI) of spouses were found to XI be concordant (r=0,208, p<0,05). It was determined that spouses in our study were not concordant in terms of lifestyle risk factors such as smoking and alcohol usage (p<0,001). It was determined that the couples participating in our study were concordant in terms of healthy lifestyle behaviors such as nutrition, physical activity, health responsibility, HLBS-II scale total, as the duration of marriage increases, the level of nutrition of the spouses increases (r=0,577; r=0,456; r=0,524; r=0,598 respectively; p<0,01), (r=-0,156; p=0,042). In our study, while hypercholesterolemia and coronary artery disease were concordant between spouses (p=0,265; p=0,090), no agreement was found between the spouses in terms of presence of chronic disease, hypertension and diabetes (p<0,001; p=0,030; p=0,044). Consequently, it has been observed that spouses are concordant in terms of healthy lifestyle behaviors and BMI, and as the duration of marriage increases, the compatibility in nutrition increases. For this reason, it will be more effective to target couples together rather than individuals for lifestyle change interventions to reduce the risk of chronic diseases.