Özgün mimari dokuların ön tasarım sürecinde yeni dokular üretilmesinde tasarım aracı olarak kullanılması: Bursa örneği

Abstract

Kentler ekonomik, sosyal ve teknolojik gelişmelerin etkisiyle hızlı değişimlere maruz kalmıştır. Her kentin bu değişim, gelişim ve dönüşümlere verdiği yanıtlar farklı düzeylerde olmuştur. Plansız ve kontrolsüz bir şekilde başlayarak devam eden kentsel yayılma süreçleri, olumsuz sonuçlar doğurmaktadır. Kentsel değişim ve dönüşüm dinamiklerinin analiz edilmesi ile kentlerin gelecekte nasıl bir yayılma gösterecekleri tahmin edilebilir. Tasarımcılar tarafından, özellikle tasarım sürecinde ve tasarımı analiz etmede bir araç olarak çeşitli bilgisayar yazılımları ile bilimsel çalışmalar ortaya konmaktadır. Dünyada ve ülkemizde kentsel dokuların planlı büyümelerine altlık oluşturacak şekilde bina ölçeğinde ve kentsel ölçekte sayısal ortamda yapılan çalışmalar, günden güne yayılmaktadır. 15. ve 17. yüzyılları arasında önemli ticaret ve üretim merkezlerinden biri olan Bursa 17. yüzyıl başlarından 19. yüzyıl ortalarına kadar oldukça durağan bir görünüm sergilemiştir. Bursa’da, 19. yüzyıl ortalarından itibaren kendi iç dinamikleriyle değil, daha çok göç ve plansız büyüme gibi etkilerle sosyal, ekonomik ve fiziksel bir değişim süreci yaşanmıştır. Bu değişim, günümüzde de gelişmekte olan ülkelerin tipik dinamiklerini yansıtan biçimde devam etmektedir. Bu çalışmada, Bursa özelinde ön tasarım aşamasında kentsel yayılma öngörü modelleri oluşturulması amaçlanmıştır. Modeller için Bursa’nın özgün kent dokusunun nüvesi durumunda bulunan Hanlar Bölgesi kaynak olarak alınmıştır. Bu kapsamda, Hanlar bölgesi kent dokusu, mekan dizim ve biçim grameri analizleri ile irdelenerek çeşitli sayısal veriler ve biçim kütüphanesi elde edilmiştir. Bu veriler, sayısal ortamda mimarlıkta üretken tasarım araçlarından genetik algoritmalar ile işlenerek mimari dokular elde edilmiştir. Üretilen dokular ile özgün doku arasındaki uyum veya ayrışma, mekan dizimsel ve fraktal boyut analiz verileri karşılaştırılarak tartışılmıştır. Çalışma kapsamında elde edilen modeller, tasarıma yön vermesi açısından önem taşımaktadır.

Cities have been exposed to rapid changes due to economic, social and technological developments. The responses of each city to these changes, developments and transformations have been at different levels. Urban development processes, which started in an unplanned and uncontrolled manner, have negative consequences. By analyzing the dynamics of urban change and transformation, it can be predicted how cities will expand in the future. Various computer software and scientific studies are put forward by designers as a tool especially in the design process and in analyzing the design. In the world and in our country, the studies carried out in the digital environment on the building scale and in the urban scale are spreading day by day to form the basis for the planned growth of urban patterns. Bursa, which was one of the important trade and production centers between the 15th and 17th centuries, displayed a very stable appearance from the beginning of the 17th century to the middle of the 19th century. Since the middle of the 19th century, Bursa has experienced a social, economic and physical change process, not with its own internal dynamics, but rather with effects such as immigration and unplanned growth. This change continues today, reflecting the typical dynamics of developing countries. In this study, it is aimed to create urban sprawl prediction models in the preliminary design phase in Bursa. The Hanlar District, which is the core of Bursa's original urban pattern, is taken as a source for the models. In this context, various numerical data and a shape library were obtained by examining the urban pattern of the Hanlar District with space syntactic and shape grammar analyzes. Architectural patterns were obtained by processing these data with genetic algorithms, which is one of the generative design tools in architecture in digital environment. The adaptation or differentiaton between the generated patterns and the original one is discussed by comparing the space syntactic and fractal dimension analysis data. The models generated within the scope of the study are important in terms of directing the design.