Sağlıklı yapı tasarımı: Konut yapıları üzerine bir inceleme

Abstract

İnsanlar, yaşamlarının büyük bir kısmını kapalı mekânlarda geçirmektedir. Konut ise bu kapalı mekânların %50’sini oluşturmaktadır. Konutlar, kullanıcıların psikolojik, sosyolojik ve biyolojik gereksinimlerini karşılayarak, onlara sağlıklı ve konforlu bir barınma ortamı sunmalıdır. Son iki yıldır dünyada yaşanan COVID-19 pandemi şartlarında konutlar, yalnızca barınma ihtiyacına değil, eğitim, çalışma, spor gibi birçok kullanıcı gereksinimine karşılık vermek zorunda kalmıştır. Bu durum konutların mekânsal açıdan önemini arttırmıştır. Konutların insanlara sağlıklı bir iç ortam ve kaliteli bir iç mekân sunması, doğal ve yapay taşlar, ahşap, metal, polimer, pişmiş toprak, cam, yalıtım, tekstil ve boya gibi yapı malzemelerinin yanında ısıl, görsel, işitsel konfor, iç ortam hava kalitesi, elektromanyetik alan ve radyoaktivite gibi konfor koşulları ile ilişkilidir. Ayrıca yapı malzemelerinin yapısal özelliklerinin mekânın işlevine uygun olması, çevre ve insan sağlığına zarar verecek bileşenler içermemesi ve iç ortam hava kalitesini olumsuz etkilememesi gerekmektedir. Tüm bu kriterlerin sağlanması, mimari tasarım aşamasından itibaren kullanıcı gereksinimlerinin dikkate alınması ve yapı biyolojisi bilim dalından faydalanılmasıyla mümkün olabilmektedir. Tez çalışmasında; sağlıklı konutların elde edilebilmesi için gerekli olan mekânsal nitelikler ve malzeme özellikleri incelenmiştir. Bu kapsamda mekânsal nitelikler, yapı malzemeleri ve insan sağlığı ilişkisi ele alınmıştır. Ayrıca WHO, IBN ve BRE gibi kurumlar tarafından hazırlanmış, sağlık kriterleri bakımından konutları değerlendiren kılavuzlar incelenmiştir. Sonuç olarak literatür araştırmalarından yola çıkarak kullanıcıların içinde yaşadıkları veya gelecekte yaşayacakları konutları sağlık çerçevesinde değerlendirebileceği bir Sağlıklı Konut Kontrol Listesi oluşturulmuş ve öneriler getirilmiştir. Ayrıca sonuç bölümünde Sağlıklı Konut Kontrol Listesinin gelecekte ne gibi etkileri olacağı ile ilgili öngörüler sunulmuştur.

People spend the majority of their time indoors. Dwellings, accounts for 50% of these indoor spaces. Dwellings should meet the psychological, sociological, biological demands of users while also providing a healthy and comfortable living environment. During the COVID-19 pandemic, dwelling has had to meet many different user needs along with shelter. This situation has increased the importance of the dwellings in terms of spatial. Dwellings are associated with healthy indoor environment and quality interior space and it is possible with building materials and comfort conditions. Furthermore, the structural qualities of building materials should be appropriate for the function of the space, they should not include components that are harmful to the environment or human health, and they should not have an adverse effect on indoor air quality. The fulfilment of all these requirements can only be possible by considering the user needs in the architectural design stage and making use of the science of building biology. In the thesis, the spatial characteristics and material properties required for healthy dwellings were investigated. In this context, the relationship between spatial qualities, building materials and human health is discussed. Moreover, the guidelines developed by organisations for assessing dwellings in terms of health criteria were reviewed. Consequently, a Healthy Housing Checklist was developed were made, allowing users to evaluate the houses they live in or would live in in the future within the context of health. In addition, predictions concerning the future effects of the healthy housing checklist are given in the conclusion part.