Deleuze’de edebiyatın yaratıcı bir etkinlik olarak felsefede konumlandırılışı

Abstract

Bu tez, Deleuze’ün edebiyatı “yaratıcı bir etkinlik” olarak tanımladığı felsefesinde konumlandırma biçimini irdelemektedir. Felsefe tarihinde filozoflar, edebiyata ilişkin farklı yaklaşımlar ortaya koymuştur ve genellikle ya edebiyatı felsefenin aracı olarak konumlandırarak ya da öznesinden bağımsız bir yerde değerlendirerek ele almıştır. Edebiyata felsefe kadar mesai harcayan önemli filozoflardan biri de Deleuze’dür. Kendisinden önceki filozoflardan farklı olarak Deleuze, felsefeyi ve edebiyatı görevleri bakımından birbirleriyle ortak olarak görmüştür. Ona göre felsefe kavram yaratan, edebiyat da algılam ve duygulamlar yaratan disiplinlerdir. Felsefeyi yaratıcı bir disiplin olarak tanımlayan Deleuze, felsefenin yeni problemler yarattığını ancak problemleri çözmekle yükümlü olmadığını söylemektedir. Edebiyatı da kavramsal yaratımı tamamlamak, yeni varoluş durumları ve oluşumları yaratmakla görevlendirildiğini de teslim etmiştir. Oysa felsefe, bir düşünme formu; edebiyat ise düşünmenin yazma ile ifade edilme şeklidir. Bundan dolayı Deleuze’ün edebiyatı yeniden ele alması ve tanımlaması gerekir. Fakat o, edebiyatı felsefenin nesnesi haline getirmiş ve edebiyatı felsefî görüşlerinin araçsal projeksiyonu olarak kullanmıştır. Son tahlilde Deleuze, öznenin devre dışı bırakıldığı, nesnel bir edebiyat anlayışı ortaya koymuştur. Bu anlayış, edebiyata ve felsefeye bakış açılarını da etkilemektedir. Öyle ki edebiyatın felsefe olup olmayacağı, edebiyatın kendisine ait bir nesnesinin varlığı ya da yokluğu sorunsalı, özellikle de edebiyatın felsefenin nesnesi haline getirilip getirilmeyeceğinin araştırılmasını zorunlu kılmıştır. İşte bu tez, bu problemi tartışmak adına Giriş Bölümü’nde Deleuze’den önceki filozofların edebiyatı ele alma biçimini irdelemektedir. Birinci Bölüm, Deleuze’ün felsefesini; İkinci Bölüm Deleuze’ün edebiyata yaklaşımını; Üçüncü Bölüm ise Deleuze’ün metinleri içinden edebiyat ve felsefeyi değerlendirmiştir. Sonuç Bölümü’nde ise felsefî antropoloji temelinde, Deleuze’ün edebiyatı konumlandırma biçimi eleştirilmiş, bu biçimin felsefe-edebiyat ilişkisindeki durumu değerlendirilmiştir.

This thesis examines Deleuze's positioning in his philosophy, which he defines as a "creative activity". Philosophers in the history of philosophy have put forward different approaches to literature and have generally handled literature either by positioning it as a tool of philosophy or by evaluating it in a place independent of its subject. One of the important philosophers who spent as much time on literature as philosophy was Deleuze. Unlike the philosophers before him, Deleuze saw philosophy and literature as common to each other in terms of their duties. According to him, philosophy is the discipline that creates concepts and literature creates perceptions and emotions. Deleuze, who defines philosophy as a creative discipline, says that philosophy creates new problems but is not responsible for solving them. He also admitted that he was tasked with completing the conceptual creation of literature and creating new states of existence and formations. However, philosophy is a form of thinking; Literature, on the other hand, is the way of expressing thinking through writing. Therefore, Deleuze needs to reconsider and define literature. But he made literature the object of philosophy and used literature as an instrumental projection of his philosophical views. In the final analysis, Deleuze put forward an objective understanding of literature in which the subject is excluded. This understanding also affects their perspectives on literature and philosophy. So much so that whether literature will be philosophy, the existence or absence of an object of literature itself has made it necessary to investigate whether literature can be made an object of philosophy. In order to discuss this problem, this thesis examines the way in which philosophers before Deleuze handled literature in the Introduction. Chapter One, Deleuze's philosophy; The second part is Deleuze's approach to literature; The third part evaluated literature and philosophy among Deleuze's texts. In the Conclusion Section, Deleuze's way of positioning literature on the basis of philosophical anthropology was criticized and the situation of this form in the relationship between philosophy and literature was evaluated