Ortaokul sosyal bilgiler dersinde öğrencilerin küresel okuryazarlık yetkinliği: Ünye örneği

Abstract

Bu araştırmanın amacı, içinde yaşadığımız küresel çağın bir gereksinimi olarak, küresel okuryazarlığın teorik modelini ortaya koymak ve bu modeli sosyal bilgiler dersine entegre etmektir. Araştırmada nitel ve nicel yöntemlerin birlikte ele alındığı karma araştırma yöntemi kullanılmıştır. Ayrıca araştırma nitel verilerin öncelikli olduğu ve nitel verilerden nicel verilere bağlantı kurulan, keşfedici sıralı karma desen ile desenlenmiştir. Çalışmanın nitel bölümünde, alan yazından elde edilen betimsel temalar ve yürütülen teorik tartışmalar kapsamında, araştırmacı tarafından analitik temalar üretilmiştir. Söz konusu analitik temalar küresel okuryazarlığın yetkinlik alanlarını temsil eden teorik modeli oluşturmaktadır. Bu bağlamda küresel okuryazarlığın yetkinlik alanları; öğrenme alanları, temel perspektifler, temel beceriler ile tutum ve davranışlar olarak dört boyutlu olarak belirlenmiştir. Bu bölümde ayrıca, küresel okuryazarlığın eğitim ortamında geliştirilmesine ilişkin temel ilkeler ve anahtar öğretim yaklaşımları ortaya koyulmuştur. Ortaya koyulan teorik model kapsamında ise Sosyal Bilgiler Dersi Öğretim Programı (2018) değerlendirilmiştir. Öğretim programının küresel okuryazarlığa dair konulara, nicelik açısından önemli oranda yer verdiği görülmüştür. Bununla birlikte, küresel okuryazarlığın kazandırılması için geliştirilmeye açık bir yapı sunduğu düşünülmektedir. Çalışmanın nicel bölümünde ortaokul düzeyindeki öğrenciler için üç faktörlü ve 18 maddelik "Küresel okuryazarlık ölçeği" geliştirilmiştir. Daha sonra ilgili ölçek, Ordu'nun Ünye ilçesinde yer alan ve rastgele yöntemle belirlenen ortaokullarda eğitim gören 565 kişilik bir araştırma grubuna uygulanmıştır. Araştırma grubundan elde edilen sonuçlar kapsamında; Araştırma grubunda yer alan öğrencilerin cinsiyet değişkeni açısından ele alındığında, küresel okuryazarlığın bireysel yetkinlik ve küresel farkındalık boyutu açısından kız öğrenciler lehine, erkek öğrencilere kıyasla anlamlı sonuçlar bulunmuştur. Sınıf değişkeni açısından ele alındığında; 8.sınıf öğrencilerinin küresel okuryazarlık puanları tüm boyutlarda, 5.ve 6.sınıf öğrencilerine kıyasla daha yüksek bulunmuştur. Anne eğitim durumu değişkenine göre, annesi yükseköğretim mezunu olan öğrenciler lehine olmak üzere, annesi daha düşük eğitim seviyesinde olan öğrencilere kıyasla anlamlı sonuçlar bulunmuştur. Hayatın çoğunun geçirildiği yerleşim yerine göre, hayatının çoğunu şehir merkezinde geçiren öğrenciler lehine, hayatının çoğunu kırsal yerleşim bölgesinde geçiren öğrencilere kıyasla, bireysel yetkinlik ve küresel yerel ilişkisi boyutlarında anlamlı sonuçlar bulunmuştur. Yurt dışında bulunma durumuna, göre yurt dışında bulunan öğrenciler lehine olarak, yurt dışında bulunmayan öğrencilere kıyasla küresel farkındalık boyutunda anlamlı sonuçlar bulunmuştur.

The purpose of this study is to reveal the theoretical model of global literacy as a requirement of the global age we live in and integrate this model into the social studies course. The mixed research method, in which qualitative and quantitative methods are tackled together, was used in this study. Furthermore, the study was designed with an exploratory sequential mixed pattern, in which qualitative data was prioritized and a connection was made from qualitative data to quantitative data. In the qualitative part of the study, within the scope of descriptive themes obtained from the relevant literature and theoretical discussions, analytical themes were generated by the researcher. These analytical themes in question constituted the theoretical model that represented the competence areas of global literacy. In this context, the competence areas of global literacy were identified in four dimensions as learning zones, basic perspectives, basic skills, and attitudes and behaviors. This chapter also revealed the basic principles and the key teaching approaches related to the development of global literacy in the educational environment. Within the scope of the theoretical model presented, the Social Studies Curriculum (2018) was evaluated. It was revealed that the curriculum included the issues related to global literacy, in terms of quantity, to a great extent. Nevertheless, it is thought that the Curriculum offered a structure open to development in order to teach the global literacy. In the quantitative part of the study, a three-factor and 18-item "Global literacy scale" was developed for secondary school students. Afterwards, the related scale was applied to a study group of 565 people studying in randomly selected secondary schools located in the Ünye district of Ordu. Within the scope of the results obtained from the study group, as far as the gender variable of the students in the study group is concerned, significant results were found in favor of female students compared to male students in terms of individual competence and global awareness dimension of global literacy. Considering the class variable, it was found that the global literacy scores of 8th grade students were higher in all dimensions compared to 5th and 6th grade students. Regarding the mother's educational status variable, significant results were found in favor of the students whose mothers had higher education, compared to the students whose mothers had a lower education level. Regarding the place of residence where the students spent most of their lives, significant results were found, in favor of the students who spent most of their life in the urban centers, in comparison to the students who spent most of their lives in rural areas by the dimensions of individual competence and global-local relationship. Regarding the status of having been abroad, significant results were found by the dimension of global awareness in favor of the students who went abroad, compared to the students who did not go abroad.