Kâr amacı gütmeyen örgütlerde finansal şeffaflaşma-Türkiye örneği

Abstract

Türkiye’de ve dünyada son dönemde KAGÖ’lerin finansal güçlerinin artması ve KAGÖ’lerde yaşanan finansal usulsüzlüklerle birlikte KAGÖ’lerde şeffaflık ve hesap verebilirlik konuları daha fazla gündeme gelmeye başlamıştır. Bu tezin amacı, KAGÖ olarak kabul edilen kamu yararına çalışan derneklerin ve vergi muafiyetine sahip olan vakıfların finansal şeffaflık seviyesini etkileyen örgütsel iç ve dış faktörler tespit etmektir. Bu kapsamda, finansal şeffaflık seviyesini etkileyen iç ve dış faktörlerin belirlenmesi için dernek ve vakıflara anket uygulanmıştır. Bununla beraber anketi cevaplayan derneklerin ve vakıfların internet siteleri içerik analiz yöntemiyle incelenmiştir. Anketler ve internet sitelerinin incelenmesi sonucu elde edilen veriler SPSS 26 paket programıyla analiz edilmiş ve derneklerin ve vakıfların finansal şeffaflık değeri hesaplanmıştır. Buna göre incelenen KAGÖ’lerin finansal şeffaflık değeri %29 olarak hesaplanmıştır. Araştırmada incelenen derneklerin ve vakıfların kaynak yapıları, üye sayısı ve gelir miktarları ile finansal şeffaflık seviyesi arasında büyük oranda anlamlı bir ilişki tespit edilmiştir. Küçük bütçeli, daha az üyeye sahip olan, tam zamanlı personel çalıştırmayan dernek ve vakıfların finansal açıdan daha az şeffaf oldukları tespit edilmiştir. KAGÖ’lerin internet sitelerindeki finansal şeffaflık seviyelerini, gelir seviyeleri ve uluslararası kuruluşlardan destek almaları anlamlı ve olumlu bir şekilde etkilemektedir. Öte yandan KAGÖ’lerin kurucularından destek almaları ise bu örgütlerin finansal şeffaflıklarını anlamlı ve negatif bir şekilde etkilemektedir. Bu kapsamda, finansal kaynak ve insan kaynağı açısından güçlü olan örgütlerin daha yüksek finansal şeffaflığa sahip olduğu söylenebilir.

With the significant increase in the financial power of nonprofit organizations and the fraud and financial impropriety experienced in nonprofit organizations in Türkiye and around the world, the issues of transparency and accountability in nonprofit organizations have come to the fore. This thesis attempts to determine the organizational internal and external factors that affect the level of financial transparency of tax exemption foundations and public benefits associations in Türkiye. In this context, data were collected through questionnaires and NPO’s websites using the content analysis method. Collected data were then analyzed using SPSS 26. Accordingly, the level of financial transparency of the nonprofit organizations examined was calculated as 29%. It was determined that there is a significant relationship between the financial resource structures, member levels and income of associations and foundations, and the level of financial transparency. Additionally, it was determined that associations and foundations with small budgets, fewer members, and those not employing full-time staff are less financially transparent. Financial transparency levels, income levels, and financial support from international organizations affect the financial transparency levels of nonprofit organizations in a meaningful and positive way. On the other hand, the fact that nonprofit organizations receive support from their founders affects the financial transparency level of these organizations in a meaningful and negative way. In this context, it can be said that organizations with more financial and human resource power have a higher level of financial transparency.