Usûlî ve ferşî ihtilaflar açısından Asım kıraatı (Şu’be ve Hafs rivayeti)

Abstract

Alimler tarafından övgüyle söz edilen, senedi sahih ve mütevâtir olan İmam-ı Âsım, Emevîler döneminde Kûfe’de yaşayan ve kendini kıraat tedrisine adayan bir âlimdir. Tercih dönemi olarak adlandırılan imamlar döneminde sahih kıraat rivâyetleri arasından seçtiği kıraatını sonraki nesillere nakleden Hafs ve Şu’be'den sadece Hafs rivâyeti yaygınlık kazanmıştır. Bu kadar iltifat gören bir kıraatın bütün yönlerinin ve iki râvîsi arasındaki usûlî ve ferşî farklılıklarının detaylarıyla bilinmesi, Kur'ân talebeleri açısından önem arz etmektedir. Bu bağlamda çalışmada Şâtıbiyye ve Tayyibe tarikleri kapsam olarak belirlenmiş olup ilgili alanda uygulamaya dönük bazı eksikliklere çözüm bulmaya çalışılmıştır. Zikrettiğimiz sebeple çalışmamızda Âsım’ın hayatı, kıraatının genel özellikleri, meşhur râvîleri, sened ve tarikleri geniş şekilde incelenmiş, iki râvî arasındaki usûlî ve ferşî ihtilaflar ise Tayyibe tariki çerçevesinde ele alınmıştır. Usul konusunda kavramlar açıklanmış, tekbir, vakıf ve vasıl konuları, zikredilen kıraat açısından değerlendirilmiştir. Tayyibe tariki bağlamında Âsım kıraatında, Hafs için 52, Şu’be için 76 tarik zikredilmiştir. Söz konusu tarikler arasından yaygın olarak okunanı ise Hafs > Ubeyd > Üşnânî > Hâşimî > İbn Galbûn > ed-Dânî > İbn Necâh > İbn Hüzeyl > Şâtıbî kanalıyla gelen tariktir. Mushaf hattına tahkîken uyan Âsım, her iki râvîsine hocalarından aldığı iki farklı kıraat öğretmiştir. Âsım, usulde tahkîk ehli olup Şu'be rivâyetinde imâle, Hafs rivâyetinde feth üzere okuma ön plana çıkmaktadır. Bunun dışında iki râvisi arasındaki farklılıkların daha çok ferşiyatta olduğu görülmektedir. Usul ihtilaflarında besmeleleri okuyan, medlerdeki genel tutumu tevassut olan İmam-ı Âsım, izhar ehli, feth ehli, hemzelerde tahkik ehli olup mananın tamam olduğu yerde vakıf yapmaktadır. Hafs rivâyetinde sektesiyle öne çıkan bir imam, meşhur hocası Sülemî'nin de şöhretiyle kendi döneminde sadece Kur'ân tedrisiyle meşgul olmuştur. Şu'beye göre daha çok talimle meşgul olduğu için yaygınlık kazanan Hafs rivâyeti günümüzde olduğu gibi tarihsel süreç içinde de rağbet görmüştür.

Imām ʿĀṣim, who is praised by scholars and whose sanad (the chain of authorities) is authentic and mutawatir, is a scholar who lived in Kufa during the Umayyad period and devoted himself to the teaching of variant readings (qirāʾāt). In the period of imams, which is called the period of preference, only the Hafs narration became widespread among Hafs and Shu'ba, who transmitted the recitation (qirāʾāt) they chose among the authentic recitation narrations to the next generations. It is important for the students of the Qur'an to know in detail all aspects of a highly praised recitation and Uṣūlī and Farshī differences between its two narrators. In this context, in the study, Sha'tibiyya and Tayyiba ṭarīqs have been determined as a scope and it has been tried to find solutions to some practical deficiencies in the relevant field. For the reason we have mentioned, in our study, ʿĀṣim's life, general features of his recitation, his famous narrators, his sanad and ṭarīqs have been studied extensively, and Uṣūlī and Farshī conflicts between the two narrators have been dealt with within the framework of Tayyiba ṭarīq. The concepts about the method were explained, and the subjects of taqbīr, waqf and wasl were evaluated in terms of the aforementioned recitation. In the context of Tayyiba ṭarīq, 52 ṭarīqs are mentioned for Hafs and 76 ṭarīqs for Shu'ba in ʿĀṣim's recitation. Among the aforementioned tariqs, the one that is widely recite is the one that came through Hafs > Ubayd > Uşnânî > Hashimî > Ibn Galbûn > ed-Dânî > Ibn Necâh > Ibn Hudhayl > Sha'tibi. ʿĀṣim, who followed the mushaf writing, taught two different recitations to both of his narrators. In the Shu'ba narration of ʿĀṣim, who has the method of taḥqīq, imāla comes to the forefront, and the fatha in the Hafs narration. Apart from this, it is seen that the differences between the two narrators are mostly in Farsh. Imam-i ʿĀṣim, who recites the basmala in the conflicts of uṣūl and whose general attitude in the med letters is tawassut reciting, is an ahl-i izhar and fatha, and stops reciting where the meaning is complete. With the fame of his famous teacher Sulamī, who was an imam who came to the fore in the Hafs narration with standstill (sekte), he was only busy with the teaching of the Qur'an in his own time. The narration of Hafs, which became widespread because it was more engaged in training than Shu'ba, has been popular in the historical process as well as today.