Cemâlüddîn el-Kâsımî ve Mehâsinü't-Te'vîl'inde Kur'ân'ı yorumlama yöntemi

Abstract

Osmanlı Devleti'nin son döneminde yaşamış, Şam coğrafyası ilim adamlarından biri olan Cemâlüddîn el-Kâsımî, kırk dokuz yıllık hayatına yüze yakın eser sığdırmış önemli bir ilim adamıdır. Her ne kadar selefî bir müfessir olarak bilinse de bu çalışmada ele aldığımız Mehâsinü't-te'vîl adlı eseri onun aslında çok yönlü ve farklı anlayışlara açık bir kimliği olduğunu göstermektedir. Daha çok ıslahatçı kişiliğiyle de anılan müellif, hadis, kelam, tefsir gibi alanlarda telif ettiği eserler dolayısıyla dönemin ıslahatçıları arasında öne çıkan simalardan biri olmuştur. Kâsımî'nin Mehâsinü't-te'vîl adlı tefsirinin Kur'ân'ı yorumlama metodunu ele alan bu çalışma giriş ve üç bölümden oluşmaktadır. Çalışmanın birinci bölümünde müellifin yaşadığı asrın siyasi, sosyal, ilmî ve iktisâdî durumu hakkında bilgi verilmiştir. Kâsımî'nin ilmî şahsiyetine etki eden ailesi, mezhebi, hocaları ve öğrencileri ile hayatı ve eserleri incelenmiştir. Yazarın yüze yakın eserinden biri olan on yedi cilt gibi geniş bir muhtevaya sahip tefsirinin içerik ve metodu, tefsirde kendi yorumunu ifade ederken kullandığı yöntem belirlenmiştir. Tefsir kaynakları ve diğer kaynakları, bu tefsir hakkında Türkiye ve Türkiye dışında yapılmış lisansüstü çalışmalar araştırılmıştır. Çalışmanın ikinci bölümünde Mehâsinü't-te'vîl, tefsir yöntemlerinden sayılan rivâyet ve dirâyet yönteminin teorik yönü itibariyle incelenmiş ve bu teorinin uygulama boyutu ortaya konulmuştur. Böylece Kâsımî'nin kendinden önceki tefsir geleneği ve ilmî birikiminin tefsirine yansıması irdelenmiştir. Araştırmanın son bölümünde Kur'ân İlimleri açısından müellifin tefsir yöntemi incelenmiştir. Bu bağlamda yirmiden fazla Kur'ân İlminin Mehâsinü't-te'vîl'de kullanım yöntemi değerlendirilmiştir.

Cemaluddîn al-Qasimi, who lived in the last period of the Ottoman Empire and is one of the scholars of the geography of Damascus, is an important scientist who has written nearly a hundred works in his forty-nine-year life. Although he is known as a predecessor commentator, his work called Mahâsınu't-te'vil, which we discussed in this study, shows that he actually has an identity that is versatile and open to different understandings. The author, who is also known for his reformist personality, became one of the prominent figures among the reformers of his period due to the works he wrote in fields such as hadith, kalam and tafsir. This study, which deals with the method of interpreting the Qur'an of Kâsımî's tafsir work called Mahâsınu't-te'vîl, consists of an introduction and three parts. In the first part of the study, information is given about the political, social, scientific and economic situation of the century in which the author lived. His family, sect, teachers and students, who influenced his scientific personality, as well as his life and works were examined. The content and method of his tafsir, which is one of the author's nearly one hundred works, with a wide content such as seventeen volumes, the method he used while expressing his own interpretation in tafsir, sources of tafsir and other sources, postgraduate studies about this tafsir in and outside Turkey were investigated. In the second part of the study, Mahâsınu't-te'vîl has been examined in terms of the theoretical aspect of the narration and diraya method, which is considered as one of the exegesis methods, and the application dimension of this theory has been revealed. Thus, the reflection of Kâsimi's previous tafsir tradition and scientific knowledge on his tafsir has been examined. In the last part of the research, the interpretation method of the author in terms of Qur'anic Sciences has been examined. In this context, the method of using more than twenty Qur'anic Sciences in Mahâsınu't-te'vîl has been evaluated.