Elit oryantiring sporcularının müsabaka esnasındaki performans hataları ile non-invaziv kardiyak aktiviteleri arasındaki ilişkinin incelenmesi

Abstract

Oryantiring, farklı arazi koşulları içeren haritada konumlanmış hedeflerin en hızlı ve en kısa sürede doğru sıralama ile bulunmasını gerektiren bir doğa sporudur. Oryantiring, sporcunun hedefe ulaşacağı en iyi rotayı bulmaya çalışırken fiziksel ve bilişsel yeterliği gerekli kılan çok yönlü bir dayanıklılık sporudur. Bu gibi sporlar, fiziksel ve zihinsel yüklenmenin kombinasyonu kardiyovasküler yanıtı önemli bir şekilde etkilemektedir. Ancak özellikle Oryantiring sporcularının müsabaka esnasındaki psikofizyolojik durumları ile yapılan performans hataları arasındaki ilişkiyi inceleyen herhangi bir çalışma bilgimiz dahilinde yoktur. Dolayısı ile bu tez çalışmasının amacı, elit oryantiring sporcularının müsabaka esnasında yapılan hata öncesi, esnası ve sonrası kardiyak aktivitelerinin değişip değişmediğini non-invaziv bir yöntem ile araştırmaktır. Çalışmaya, 18-40 yaş aralığında 40 (17 kadın + 23 erkek) elit oryantiring sporcusu gönüllü olarak katıldı. Veriler, Polar H10 göğüs bandı ve Polar V800 nabız monitörü ile yarışma boyunca kaydedildi. Elde edilen veriler, çevrimdışı analizler için Kubios HRV Premium yazılımı ile KAHD değerleri zaman ekseni, frekans ekseni ve doğrusal olmayan eksen olmak üzere toplam 3 eksende değerlendirildi. Çalışmaya katılan sporcuların, kalp atım hızı ve stres indeksi değerlerinde hata esnası ve sonrasında anlamlı farklılık bulundu (p<,05). Ayrıca KAHD'nin r-MSSD ve SDNN değerlerinde, yarışma esnasında yapılan hataların öncesi ve sonrasında istatistiksel olarak anlamlı farklılık tespit edildi (p<,05). Veriler varyans analizi ile gruplar arası karşılaştırmalarda cinsiyet değişkenine göre kategorize edildiğinde, KAHD değerlerinden LF/HF, LF, HF ve SD1/SD2 için erkek sporcular lehine istatistiksel olarak anlamlı fark bulundu (p<,05). Sonuç olarak elit seviyede oryantiring sporu yapan sporcuların müsabaka esnasında yapmış oldukları hatalar bazı psikofizyolojik değişimler oluşturabilir ve bu durumun sporcuların performanslarını etkileyebileceği söylenebilir. Bu doğrultuda cinsiyet değişkeninden elde edilen bulgulara göre özellikle kadın oryantiring sporcularının yapılan hatalardan sonra daha olumsuz etkilendikleri görülmektedir. Oryantiringte performans geliştirmeyi hedefleyen antrenörler, antrenmanları sırasında KAHD'yi izlemenin sporcuların performanslarının hangi bölümlerinde ne gibi psikofizyolojik değişimler yaşadıklarını daha iyi anlamalarına olanak sağlayabilir. Gelecekteki araştırmalar, KAHD çalışmaları gerçekleştirirken sporcuların bireysel farklılıklarını (örn; kişilik, cinsiyet v.b.) dikkate almalıdır.

Orienteering is an outdoor type of sport that requires finding the control points located on the map with different terrain conditions in the fastest and shortest time with the right order as well. Orienteering is a versatile endurance sport that requires physical and cognitive competence while trying to find the best route to reach the goal. Such sports, combined with physical and mental stress, significantly affect the cardiovascular response. However, to the best of our knowledge there is no study that examines the relationship between the psychophysiological conditions of orienteering athletes during the competition and the performance errors made by the athletes. Therefore, the aim of this thesis study is to investigate whether the cardiac activities of elite orienteering athletes change with a non-invasive method before, during and after the mistake made by the athlete during the competition. Forty (17 women + 23 men) elite orienteering athletes between the ages of 18-40 participated in the current study voluntarily. Data were recorded throughout the competition with the Polar H10 chest strap and Polar V800 heart rate monitor. For off-line analysis, heart rate variability (HRV) values were evaluated by using Kubios HRV Premium software in three domain respectively; time domain, frequency domain and nonlinear domain. Significant statistical difference was found in the heart rate and stress index values of the athletes participating in the study during and after the error of the competition (p<,05). In addition, a statistically significant difference was found in the r-MSSD and SDNN values of HRV before and after the mistakes made during the competition (p<,05). When the data were categorize according to gender variable in comparisons between groups by analysis of variance, a statistically significant difference was found in favor of male athletes for HR/HF, LF, HF and SD1/SD2 values (p<,05). As a result, the psycho-physiological changes experienced by the elite level orienteering athletes via their mistakes during the competition may affect their performance accordingly. In line, based on the current findings obtained from the gender variable, especially female orienteering athletes are affected more negatively after making such mistakes during competition. Coaches aiming to improve performance in orienteering athletes should consider monitoring HRV in order to have deeper understanding of psychophysiological changes of athletes. Future research should take individual differences (e.g. personality, gender etc.) into account when performing psychophysiological investigation studies.