Farklı domates çeşitlerinde bitki zararlılarına karşı savunma yapıları olan trikomların araştırılması

Abstract

Ülkemizde domates yetiştiriciliği beslenme ve ekonomik getiri açısından büyük öneme sahiptir. Domates yetiştiriciliğinin en önemli sorunlarından bir tanesi zararlı böcek ve akarlardan kaynaklı ürün kayıplarıdır. Bugüne kadar domates kök hastalık ve nematotlarına karşı dayanıklı bazı domates çeşitleri ruhsatlanmasına rağmen; akar ve böcek zararlılarına karşı tescilli dayanıklı bir çeşit bulunmamaktadır. Domateslerde, böcek ve akar zararına hatta doğal düşmanın aktivitesine olumsuz etki eden en önemli faktörlerden biri de domates yaprak, sap ve dalllarında bulunan keseli ve kesesiz trikomlardır. Özellikle keseli trikomların içeriğinde bulunan methyl-ketonegrubundan "2-tridecanone (2-TD), sesquiterpene'lerden zingiberene'in vepoliester'lerden acylsugar'ın bitki savunma mekanizmasında rolü yüksektir. Bu nedenle, bu tez çalışmasında 29 domates çeşidinin trikom yapıları incelenmiştir. İnceleme yapılan çeşitlerdeki trikomların tipleri ve yoğunluklarının belirlenmesiyle hem potansiyel dayanıklı çeşitlerin hem de ileride zararlılara dayanıklı domates çeşitlerinin melezleme çalışmalarına temel oluşturulacak bilgilerin sağlanması amaçlanmıştır. Ayrıca, bazı doğal düşmanların (phytoseiid akarlar) etkinliğini sınırlaması nedeniyle; trikom yoğunlukları ayrı bir önem arz etmektedir. Bu tez çalışması sonuçlarına göre; inceleme yapılan çeşitlerde TİP III ve TİP V kesesiz; TİP IV ve TİP VI keseli trikomların yoğunlukları belirlenmiştir. Yaprak, sap ve dallar ayrı ayrı değerlendirildiğinde; trikom tiplerinin ve yoğunluklarının çeşitlere göre önemli düzeyde farklılık gösterdiği belirlenmiştir. Kümeleme analizine göre trikom yoğunlukları düşük, orta ve yüksek olarak gruplandırılmıştır. Bu çalışmayla, ele alınan her çeşitin trikom yoğunlukları gösterilmiştir. Elde edilen bulgular, hem çeşit dayanıklılığı hem de biyolojik mücadele için temel veri sağlayacaktır.

Tomato cultivation in our country has a great importance in terms of nutrition and economic return. One of the most important problem of tomato cultivation is yield losses caused by insect and mite pests. Although some tomato cultivars resistant to root diseases and nematodes of tomato plantshave been licensed, there is no registered resistant variety against mite and insect pests. One of the most important defensive structures are glandular and unglandular trichomes found in leaves, stems and branches of tomato plants, because they are negatively affect the insect and mite damage and even the activity of natural enemies. Particularly, 2-tridecanone (2-TD), from the methyl-ketone group in the content of glandular trichomes, zingiberene from sesquiterpenes and acylsugar from polyesters have a great role in the plant defense mechanism. Therefore, in this thesis study, trichome structures of 29 tomato cultivars were investigated. By determining the types and densities of trichomes in the examined cultivars, it is aimed to provide information that will form the basis for hybridization studies of both potential resistant cultivars and tomato cultivars resistant to pests in the future. Also, trichome densities have got particular importance due to limiting the effectiveness of some natural enemies (phytoseiid mites). According to the results of this thesis study; the densities of both unglandular thichomes, TYPE III and TYPE V, and glandular trichomes, TYPE IV and TYPE VI, in the examined in different tomato cultivars. When leaves, stems and branches are evaluated separately; it was determined that trichome types and densities differed significantly according to the cultivars. According to cluster analysis, trichome densities were grouped as low, medium and high. In this study, the trichome densities of each cultivar were shown. The findings will provide basic data for both cultivar resistance and biological control.