Sürdürülebilir tüketim kararında duyguların rolü: Bütünleşik seçim ve gizil değişken yaklaşımı

Abstract

Günümüzde uygulanan büyüme odaklı modellerin sürüdürülebilir olmadığı ve tüketim bağlamında bireylerin sürüdürülebilir tüketime uygun davranışlar göstermedikleri bilinmektedir. Giderek önemi artan bu konudaki politikalar ise bazı noktalarda başarısızlığa uğramaktadır. Bu durum, birçok araştırmacı tarafından, bireysel tercihlerin oluşumu ve kalıcılığının altında yatan bilişsel sürecin eksik bir şekilde anlaşılmasına ve modellenmesine bağlanmaktadır. Bireylerin tüketim tercihlerinin açıklanmasında seçim modelleri sıklıkla kullanılmaktadır. Son yıllarda, geleneksel seçim modellerinin seçim davranışını yeterince açıklayamamasına yanıt olarak, farklı yöntem ve yaklaşımlar ortaya çıkmaya başlamıştır. Bu yaklaşımlardan biri de Bütünleşik Seçim ve Gizil Değişken (ICLV) modelidir. ICLV modeli, karar verme sürecinin mevcut yapılarına gizil yapıların dâhil edilmesine izin vererek herhangi bir seçimin oluşumunun altında yatan bilişsel süreci açık bir şekilde modellemeye çalışmaktadır. Karar verme sürecinin birçok faktörün etkisi altında olduğu ve bilişsel yanlılıklar barındırdığı bilinmektedir. Bu sürecin nasıl çalıştığına dair daha derin bir anlayış elde etmek için, bireysel karar vermeyi incelemek önemlidir. Çünkü bireysel düzeyde alınan kararlar toplumun bütününü ilgilendirecek çevresel, sosyal ve ekonomik sonuçlar ortaya koyabilmektedir. Bu çalışma, sürdürülebilir tüketim davranışını karar verme perspektifinden ele alarak planlı davranış teorisi çerçevesinde farklı duyguların etkilerinin araştırıldığı bir ICLV modeli sunmaktadır. Tahmin edilen model sonucunda, sürdürülebilir tüketime uygun ürünlerin daha fazla tercih edilmesi için fiyatlarının kabul edilebilir düzeyde olmasının ve ürünlerin yerel, çevre dostu ve organik niteliklere sahip olmalarının önemli olduğu sonucu elde edilmiştir. Planlı davranış teorisi yapıları incelendiğinde, niyetin sürdürülebilir tüketim kararını açıklamada anlamlı bir etkisinin olduğu bulunmuştur. Son olarak duyguların sürdürülebilir tüketim kararı üzerindeki etkisi değerlendirildiğinde pozitif bir duygu olan gurur duygusunun faydayı arttırıcı yönde bir etki gösterdiği sonucu elde edilmiştir. Çalışmanın sonuçları teorik ve pratik bir bakış açısıyla tartışılmıştır.

The growth-oriented models applied today are unsustainable and when considered in the context of consumption, individuals do not show behavior suitable for sustainable consumption. Policies on this issue, which are becoming increasingly important, fail at some points. The failure of these policies is attributed by many researchers to an incomplete understanding and modeling of the cognitive process underlying the formation and persistence of individual preferences. Choice models are frequently used to explain the consumption preferences of individuals. Recently, different methods and approaches have emerged as a response to the inability of traditional choice models. One of these approaches is the Integrated Choice and Latent Variable (ICLV) model. The ICLV model allows explicitly modeling the cognitive process underlying any choice by allowing the integration of latent structures into existing structures of decision-making. The decision-making process is under the influence of many factors and contains cognitive biases. To gain a deeper understanding of how this process works, it is important to examine individual decision-making. Because the decisions taken at the individual level can reveal environmental, social, and economic consequences that will concern the whole society. This study presents an ICLV model in which the effects of different emotions are investigated within the framework of the theory of planned behavior by considering sustainable consumption behavior from a decision-making perspective. As a result of the estimated model, it was concluded that it was important that the prices are at an acceptable level to prefer products suitable for sustainable consumption, and it is significant that the products have local, environmentally friendly, and organic attributes. When the theory of planned behavior variables was examined, it was found that intention has a significant effect on sustainable consumption decisions. Finally, when the effect of emotion on the sustainable consumption decisionsis evaluated, it is concluded that pride has a positive effect on the preference for sustainable consumption choices. The results of the study are discussed from a theoretical and practical points of view.